مقاله چرخه مدیریت بهبود بهره وری در سازمانهای تولیدی فایل ورد (word) دارای 13 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله چرخه مدیریت بهبود بهره وری در سازمانهای تولیدی فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله چرخه مدیریت بهبود بهره وری در سازمانهای تولیدی فایل ورد (word)

مقدمه:  
فرآیند چرخه مدیریت بهبود بهره وری  
سازوکارهای عملی  
نتیجه گیری  
منابع و ماخذ  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله چرخه مدیریت بهبود بهره وری در سازمانهای تولیدی فایل ورد (word)

 1 – هشتمیـــن همایش ملی بهره وری، افزایش بهره وری گامهای کوتاه اما استوار، مجله تدبیر، شماره 112، تیرماه 80، ص 85

 2 – بابک، علوی، ارزشهای فرهنگی و جهت گیری‌های کارکنان، مجله تدبیر، شماره 118، آذرماه 80، ص 61

 3 – هال پی گریگرسون و جی استیوارت بلاک، حضور رهبران در عرصه های جهانی، ترجمه صابر مقدمی. مجله تدبیر، شماره 116، سال 80، ص 28

 4 – علیرضا، فریدونیان و لیلا یوسفی، راهبری و مدیریت نیروهای دانشگر، مجله تدبیر، شماره 119، دی ماه 80، ص 22

 5 – مهرداد، آذری، مدیریت دانش، عملکردها و چالشها، مجله تدبیر، شماره 114، مهر 80، ص 47

 6 – دیوید، هاچینز، نت بهره ور جامع، جزوه منتشر نشده، شرکت فولاد مبارکه، آموزش و توسعه منابع انسانی، ص 3

 7 – ایرج، سلطانی، بنیادهای مشارکت در نظام مدیریت و تصمیم گیری، مجله تدبیر، شماره 107، آبان 79، ص 31

 8 – ایرج، سلطانی، دستاوردهای فرهنگی مدیریت کیفیت فراگیر، مجله تدبیر، شماره 112، خرداد 80، ص 51

 9 – الهیار، داغبندان، منوچهر، صوفی، ارزیابی عملکرد واحدهای تحقیق و توسعه در چارچوب اهداف استقرار آنها در بخش صنعت، مجموعـــه مقالات سومین همایش بین المللی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن، 1380، ص 281

مقدمه

آنچه در سازمانها مزیت رقابتی ایـــجاد می کند، بهره وری به معنای بکارگیری و ترکیب موثر منابع موجود در سازمان است. بهبود اثربخش بهره وری همانند سایر مولفه ها و فرآیندهای نرم افزاری سازمانی از الزامات کار سازمانی است که در ذات و خمیرمایــه بهره وری بهبود نهفتـــه است و مشروعیت بهره وری در بهبود و اصلاح آن است. استقرار چرخه مدیریت بهبود بهره وری موجب مــــی گردد که بهره وری به صورت یک فرآیند دائمی ارتقا یابد و مسیر بهره وری مشخص و بسترسازیهای لازم صورت گیرد. حرکت بهره وری لازمه رشد و پیشرفت سازمان بوده و به نهادی شدن امر بهبود در نظامهای مختلف سازمانی منجر خواهد شد. در این مقاله به برخی راهکارهای عملی استقرار چرخه مدیریت بهبود بهره وری اشاره خواهد شد که بیشتر مبتنی بر تجارب نگارنده در یکی از سازمانهای بزرگ صنعتی است

فرآیند چرخه مدیریت بهبود بهره وری

چرخه مدیریت بهبود بهره وری فرآیندی است که طی آن بین مجموعه عوامل تولید بهترین ترکیب حاصل و متناسب با شرایط درون و برون سازمانی در بهره وری تغییراتی حاصل می گردد. چرخه مدیریــــت بهبود بهره وری را می توان به مراحل زیرخلاصه کرد^

1 – مرحله اندازه گیری بهره وری: برای شناخت وضعیت موجود بایستی ابتدا نوع شاخصهای مناسب اندازه گیری در هر زمینه و در سطوح سازمانی، بخشی و ملی مشخص و تعریف شوند و برای کمیت هریک از شاخصــها و جنبه های کیفی آنها در حد لازم هدفهای مربوط تعریف و مورد توافق قرار گیرند

2 – مرحله ارزیابی و تحلیل بهره وری: در این مرحله با تحلیل و ارزیابی شاخصهای اندازه گیری بهره وری و تعیین نقاط قوت و ضعف آن، شرایط برای بهبود وضعیت موجود براساس چرخه بهره وری فراهم می شود(1). در تحلیل و ارزیابی فرهنگ بهره وری بسیاری از ریشه های عقب ماندگی بهره وری سازمانها مشخص و می توان از دل تحلیلها به راهکارهای عملی نیز دست یافت

3 – برنامه ریزی بهبود بهره وری: الف – سازوکار طراحی مطلوب: در این مرحله، برای بهبود بهره وری لازم است به صورت دائمی وضعیتهای مطلوبی طراحی کرد. بهبود بـــــهره‌ وری بدون نگریستن به وضعیتهای آرمانی امکان پذیر نیست. ضروری است که پیوسته به شکل فرآیندی روی وضعیت مطلوب کار کرد

ب – مرحله فرهنگ سازی: چرخه بهبود بهـــره‌وری در سازمان یک حرکت جمعی و سازمانی است که همه افراد سازمان در رده های مختلف بایستی درگیر آن شوند. بنابراین، فرهنگ سازی و تبدیل آن به صورت یک فرهنگ سازمانی کمک زیادی به استقرار و نهادی شدن آن می کند. باآموزش و اطــــــلاع رسانی می توان امکان پذیرش بهبود مستمر توسط کارکنان سازمان را فراهم ساخت

ایجاد فرهنگ کار محوری لازمه بهبود است. در فرهنگ کارمحوری تاکید اصلی برروی موفقیتها و دستاوردهای موجود در کار است. این امر دلیل وجود و بقای سازمان است و هیچ چیز نمی تواند در این هدف بزرگ مداخله کند(2)

ج – مرحله عاطفی کردن بهبود بهره وری: برای بهره وری در سازمان ابتدا باید آن را شناخت. کارکنان سازمان بایستی علاقـه مند به بهبود بهره وری باشند و آن را دوست داشته باشند. به عبارت دیگر، بهره وری بایستی باعواطف و احساسات کارکنان عجین گردد و به نتایج آن ایمان آورند

استقـــرار دائمی چرخه بهبود بهره وری بدون عاطفی کردن آن در سازمان موقتی و مقطعی خواهد بود. اساساً ارتباط عاطفی با بهره وری به این دلیل است که به حسن نیت منتهی می شود و این موضوع باعث خواهد شد که کارکنان بهترین تلاش خود را به کار ببندند و از جان مایه بگذارند(3)

 د – مرحله ساختارسازی: در این مرحله بایستی کانال های حرکت فردی و جمعی در سازمان تعریف شوند و اینکه کارکنان چگونه میزان بهره وری را بالا ببرند، نیاز به بسترسازی دارد. بنابراین، در این مرحله بایستی مسیر فعالیتهای افراد سازمان مشخص و تعریف شده باشد

 ه‌- مرحله عمل: بهره وری، عمل به فرهنگهای ایجادشده مطلوب سازمانی است. در مرحله عمل، کارکنان سازمان در همه سطوح و متناسب با ماموریت خود بایستی دست به کار شوند و در جهت بهبود بهره وری دست به فعالیتهای فکری و جسمی بزنند

و – مرحله بازنگری: آنچه به چرخه مدیریت بهبود بهره وری مشروعیت می دهد بازنگری است. با بازنگری، مجموعه فعالیتهای انجام شده در سازمان در فرآینــــد چرخه بهبود بهره وری می توان بهبود مستمر بهره وری را تضمین کرد

سازوکارهای عملی

در استقرار چرخه مدیریت بهبود بهره وری راهکارهای مختلفی وجود دارد که به بعضی از آنها که در عمل تجربــــه شده در زیر اشاره می شود

1 – نهادی کردن بهره وری در اندیشه: زیربنای استقرار چرخه مدیریت بهبود بهره وری این است که کارکنان یک سازمان تولید فکر کنند. کمبود سازمانها در مقوله بهره وری ، پول، تجهیزات، مواد و امکانات مادی نیست بلکه کمبود اصلی تولید فکر است. سازمانهای موفق و بهره ور علاوه بر نظم بوروکراتیک، تدابیر خاصی برای استفاده از کلیه ظرفیتهای فکری و عملی کارکنان خود اتخاذ کرده اند. علی رغم اینکه اصولاً فعالیت دانشگران و کارکنان علمی و فکری فرمول پذیر نیست سازمانهای پیشرو در بهره وری به تدریج به مکانیسم و شیوه های رهبری و زمینه های مناسب فرهنگی برای هم‌افزایی تلاشها و اندیشه های کارکنان علمی دست یافته اند و موفق شده اند از افکار و ابتکارات و دانش آفرینی سازمانها و توسعه فکری این کارکنان بهره بیشتری ببرند. مدیریت موثر نیروی کار دانشگر و دانشمند نیازمند تدابیری است که حاصل آن توسعه کیفی و کمی ظرفیت دانش اندوزی، استفاده کارساز از دانش و توسعه دانش در سطح ملی و سازمانی است(4)

در صورت مدیریت برفکر و دانش کارکنان سازمان، بهره وری در اندیشه حاصل خواهد شد. مدیریت بردانش و اندیشه عبارت از مدیریت دانش سازمان که می تواند گستره ای از ویژگیهای عملکرد سازمانی را بهبود بخشد. فکر و دانش عاملی بنیادی است که کاربرد موفق آن، سازمانها را یاری می کند تا خدمات و کالاهایی بدیع ارائه دهند. این منبع عظیم دانش، بسیاری از گونه های مختلف فرایندهای سازمانی بهترین عملکردها، جلب اعتماد مشتری، نظامهای اطلاعات مدیریت، فرهنگ و هنجارها را دربر می گیرد(5). به طور کلی بهره وری در اندیشه با مکانیســــم‌ های زیر به استقرار چرخه بهبود مدیریت بهره وری کمک می کند

! نظام پیشنهادات فکرآفرین؛! نظامQ.C کارآفرین؛ ! نظامT.Q.M بهره ور. 2 – نهادی کردن صرفه جویی در کل سازمان: یکی از روشهای استقرار چرخه بهبود مدیریت بهره وری این است که صرفه جویی در همه سازمان به عنوان یک اصل مورد توجه قرار گیرد. دستیابی به بهره وری مستمر از طریق صرفه جویی، باشعار حاصل نمی شود بلکه در این راستا بایستی ساختارهای مناسبی طراحی کرد. معمولاً صرفه جویی از طریق دو مکانیسم ساختـــارسازی و تشویق در سازمان نهادی می شود

  مقاله کوهنوردی فایل ورد (word) دارای 62 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله کوهنوردی فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله کوهنوردی فایل ورد (word)

•    آموزه هایی در مورد کوهستان
•    چادر
•    کیسه خواب
•    کوله پشتی
•    کفش
•    طناب
•    بهمن
•    گرمازدگی
•    شکستگی
•    برانکارد
•    حمل مصدوم
•    مارگزیدگی
•    کوه های ایران
•    چهارده گانه ها(14 قله بالای 8000 متر جهان)
•    نیازهای تغذیه ای کوهپیمایان
•    گره های کوهنوردی

بخش اول: اهمیت کوه ها

کوه ها، چه از نظر گستره اى که در زمین دارند و چه از نظر شکل و نیز تاثیر در طبیعت، از مهمترین ساختارهاى کره زمین هستند. کوه ها یک پنجم سیماى زمین را تشکیل مى دهند، زیستگاه دست کم یک دهم از مردم جهانند، یک سوم از مردم جهان از جنبه غذا، برق، چوب و مواد معدنى به کوه ها وابسته اند و نیمى از آب شیرین مصر این ترتیب، در مجموعه کوهستان ها و کوهپایه ها، «گیا» (حیات گیاهى منطقه =   flora) و «زیا» (حیات جانورى منطقه =   fauna) تنوع چشم گیرى دارد

کوهستان جز آن که بستر انبوهى از گیاهان و زیستگاه گونه هاى جانورى خاص خود است، امروزه با از میان رفتن طبیعت دشت ها به دلیل فعالیت هاى کشاورزى و صنعتى و شهرسازى، به پناهگاه پاره اى از گونه ها که از دشت ها رانده شده اند، بدل شده است. در سرزمین هایى که پیشینه تمدنى دیرین دارند – مانند ایران – طبیعت بکر معمولاً فقط در کوه ها باقى مانده است، زیرا دشت ها از قرن ها پیش مورد بهره بردارى سنگین انسان بوده است. براى مثال در ایران جنگل را فقط در کوه ها مى توان یافت و در نواحى هموار جز چند «لکه » کوچک، چیزى از جنگل باقى نمانده است

• کوه ها، برج هاى آب

کوه ها سدهایى هستند در برابر جریان هواى کره زمین، هوا و رطوبتى که در آن است، در برخورد با کوه به بالا رانده و در نتیجه سرد و متراکم مى شود. در این حال، امکان بارش باران و برف فراهم مى شود. بارش ها یا از شکاف ها و حفره هاى کوهستان به عمق زمین نفوذ مى کنند – و به این ترتیب از تبخیر شدن در امان مى مانند و در پایین دست ظاهر مى شوند – یا به شکل برف ذخیره مى شوند و از محل این ذخیره، امکان جریان یافتن پیوسته جویبارها و رودها فراهم مى آید. اگر کوه ها نبودند، در سرزمینى مانند ایران، بارش از آن چه که هست کمتر مى شد و در تابستان ها هیچ روانابى نداشتیم. بنابراین مى توان گفت که کوه ها، برج هایى هستند که آب را ذخیره مى کنند و در طول سال، دامنه ها و کوهپایه ها و دشت ها را با جریان «کنترل شده» آب سیراب مى سازند

• کوه ها، سرچشمه رودها و سرمنشاء تمدن

بسیارى از تمدن هاى جهان، در کناره رودخانه هایى که از کوه ها سرچشمه مى گیرند، پدید آمده اند. تمدن «میان رودان» (بین النهرین) که از قدیمى ترین تمدن هاى جهان است، در کناره هاى دجله و فرات شکل گرفت. در مرزهاى کنونى ایران، تمدن بزرگى که در سیستان وجود داشته و بقایاى آن به نام «شهر سوخته» معروف است، در کناره هاى رود هیرمند – و تمدن تازه کشف شده جیرفت – در کناره هاى هلیل رود شکل گرفته بودند. منشاء تمامى آب هاى جارى و بخش عمده اى از آب هاى زیرزمینى ایران، کوه ها هستند و به این دلیل زندگى در این سرزمین به طور کلى مدیون کوه ها است. در دیگر نقاط جهان هم، رودهایى که از کوه ها سرچشمه مى گیرند، آبادانى و برکت را براى دشت ها به ارمغان مى برند. براى نمونه مى توان از رود زرد در چین و رودخانه گنگ در هند نام برد که از کوه هاى هیمالیا سرچشمه مى گیرند، یا رود سند در پاکستان که از کوه هاى قراقوروم جارى مى شود و رود راین در اروپا که از کوه هاى آلپ سرچشمه مى گیرد

• کوهستان، خاستگاه فرهنگ و تنوع فرهنگى

سرزمین هاى کوهستانى، کم و بیش به صورت جدا از یکدیگر و دور از دشت ها، حامل فرهنگ هاى گوناگونى هستند که در گذر طولانى زمان به دست قوم ها و گروه هاى انسانى مختلف پدید آمده اند. رنگارنگى تمدن ها و جلوه هاى چشمگیر زیست انسانى، تا حد بسیارى نتیجه تنوع فرهنگى شکل گرفته در کوهستان ها است

کوه ها حدود دوسوم سطح ایران را دربرمى گیرند (حدود 86 میلیون هکتار کوه هاى مرتفع و 30 میلیون هکتار کوهپایه ها و تپه هاى مرتفع) و تقریباً نیمى از روستاهاى کشور که محل بیشتر فعالیت هاى کشاورزى و دام پرورى هستند، در نواحى کاملاً کوهستانى قرار دارند. شیوه هاى متفاوت زندگى در کوهستان و دور بودن محل هاى زندگى کوه نشینى از یکدیگر و دسترسى دشوار به آنها، موجب شکل گرفتن فرهنگ و آداب گوناگون شده است. در ایران، بسیارى از زبان ها و نیم زبان ها و گویش ها، آوازها، گوشه هاى موسیقى، رقص ها، شیوه هاى معمارى و دستباف ها (فرش، گلیم، و;) خاستگاه کوهستانى دارند

یکى از شیوه هاى جالب توجه زیست انسانى که پیوند تنگاتنگى با کوهستان دارد، زندگى عشایرى است. این شیوه، بیش از هر جاى دیگر جهان، در ایران متداول بوده است و نمونه استفاده هوشمندانه و کم و بیش «پایدار» از مرتع هاى کوه و دشت است

البته امروزه با افزایش جمعیت انسانى و زیاد شدن تعداد دام ها، ساخت و ساز در مسیرهاى «ییلاق – قشلاق» و نیز الزام هاى زندگى نوین، دیگر زندگى عشایرى به شکل گذشته نمى تواند دوام آورد اما مى توان از زیست ِ سازگار با طبیعت که ایل ها و طایفه هاى عشایرى در گذشته داشتند، درس هاى ارزنده اى براى زندگى امروزین گرفت. از دستاوردهاى هنرى عشایر ایران، مى توان به قالى ها و گلیم هاى دست باف ایل قشقایى (ایل بزرگى که طول مسیرهاى ییلاق – قشلاق آن چندصد کیلومتر بوده است) اشاره کرد. این دست بافت ها به دلیل محیط هاى متنوع زندگى که آفرینندگان آن داشته اند و به خاطر برخوردارى آنان از طبیعت رنگارنگ و پرجلوه کوه ها و کوهپایه ها، چنان تنوعى در طرح ها و چنان سرزندگى در رنگ ها و اصالت در مواد اولیه دارند که موجب شهرت بى نظیر آنها در جهان شده است

کوه ها، الهام بخش شاعران و نویسندگان و عارفان بوده و موضوع بسیارى از اسطوره ها و داستان هاى دلکش با کوه ارتباط دارد. براى نمونه مى توان به داستان زندگى زال پدر رستم – معروف ترین پهلوان اسطوره اى ایران- اشاره کرد که در کوهستان بزرگ شد و سیمرغ پرنده افسانه اى که یاور فرهیختگان است- و آن هم مطابق داستان هاى ایرانى در کوه مى زید – از زال مراقبت کرد و بعدها چندبار به رستم یارى رساند. داستان پرکشش دیگر، اسطوره آرش کمان گیر است که پرتاب تیر سرنوشت ساز او از فراز البرزکوه (یا دماوند) مرز کشور ایران را با توران تعیین کرد. در بسیارى از دین ها و باورها، کوه ها مکان هاى پاکیزه و مقدس به شمار مى روند. در باورهاى کهن ایرانى، مهر یا میترا فرشته روشنایى و نگاهبان عهد و پیمان، همچنین آناهیتا فرشته نگاهبان آب، در کوه جایگاه دارند. پیدا است که آب خیز بودن کوه ها، در سرزمین کم آب ایران جایگاه پرارجى را به آنها بخشیده است

• کوه ها، تفرجگاه هاى بى مانند

از دیرباز انسان ها براى بهره مند شدن از هواى فرح بخش و تماشاى گل و گیاه و شنیدن نواى دلکش رودها به کوه مى رفته اند. فردوسى مى گوید

کنون خورد باید مى خوش گوار

که مى بوى مشک آید از کوهسار

هوا پرخروش و زمین پر ز جوش

خنک آن که دل شاد دارد به نوش

همچنین براى دور کردن اندوه و راندن بى قرارى به کوهپیمایى مى پرداخته اند. نظامى در داستان خسرو و شیرین مى گوید که فرهاد از دل تنگى راه کوه و دشت را پیش گرفت

گرفته کوه و دشت از بى قرارى

                                                 وزو در کوه و دشت افتاده زارى

نیما یوشیج شاعر بزرگ معاصر در چندین شعر به توصیف کوه ها و کوهپیمایى مى پردازد و از عشق خود به کوهستان و مردم کوه نشین سخن مى گوید. او شعر معروف «افسانه» را از «دره اى سرد و خلوت» و با توصیف بادِ سر کوه «نوبن» که زبان به سخن مى گشاید، آغاز مى کند

امروزه بخش مهمى از اوقات فراغت انسان ها به گردش در طبیعت و انجام ورزش هایى که در محیط هاى طبیعى انجام مى شوند، اختصاص دارد. پیاده روى در کوهستان و نیز کوهنوردى جدى از مهمترین تفریح ها و ورزش هاى طبیعى هستند. در کشور اتریش حدود ده درصد مردم به کوهنوردى مى پردازند و در ایران، هر هفته در روزهاى تعطیل صدها هزار نفر براى کوه گردى یا کوهنوردى به کوهستان مى روند. نه تنها کسانى که رشته ورزشى مورد علاقه شان، کوهنوردى است، بلکه افرادى که به ورزش هاى دیگر – مانند فوتبال، کشتى، دوومیدانى – هم مى پردازند، براى افزایش ظرفیت ششى و تقویت ماهیچه هاى پا و تواناتر شدن قلب خود، کوه پیمایى مى کنند

آرامشى که با تماشاى چشم اندازهاى پرشکوه کوهستان و غرقه گشتن در زیبایى و سکوت آن به دست مى آید، براى انسان پرکار امروزین که در فضاهاى تنگ و پر سر و صدا کار مى کند، نعمتى بزرگ و باارزش است

بخش دوم: ورزش کوهنوردى

کوهنوردى بخشى از تجربه انسان در زیستن بر زمین است، چرا که بسیارى از منطقه هاى زمین کوهستانى است و آدمى براى گذر از این سرزمین ها به مهارت هاى ویژه نیاز داشته است. تسلط بر این مهارت ها، انسان عادى را به «کوهنورد» بدل مى سازد. از دیرباز، اشخاصى وجود داشته اند که ماهرانه از کوه ها – حتى صخره هاى دشوار- بالا مى رفته اند (در پاره اى از سفرنامه ها و دیگر نوشته هاى قدیمى اران، از این افراد به عنوان «کوه رو» نام برده شده) و این کار را براى شکار، معدن کاوى، چراندن دام، جمع آورى هیزم یا گیاهان علوفه اى و دارویى، یا به منظور فعالیت هاى نظامى و; انجام مى داده اند

ویل دورانت، تاریخ نگار بزرگ، تاریخ سرزمین پارس را با شرح زندگى قوم ماد آغاز مى کند؛ او مى نویسد: «مادها از نژاد هندواروپایى به شمار مى روند و محتمل است که در تاریخ هزار سال قبل از میلاد از کناره هاى دریاى خزر به آسیاى باخترى آمده باشند; این قوم، در کوه هایى که به عنوان جایگاه خود در ایران انتخاب کرده بودند، مس، آهن، سرب، سیم و زر، سنگ مرمر و سنگ هاى گران بها به دست آوردند و چون قومى نیرومند بودند و زندگى ساده اى داشتند، به کشاورزى بر دشت ها و دامنه هاى تپه هاى منزلگاه خود پرداختند و زندگى آسوده اى براى خویش فراهم ساختند.» رفتن به کوه ها از جهت دیگرى نیز ضرورى بوده است: در شرایط حمله بیگانگان به سرزمین مادرى (که در تاریخ ایران بسیار رخ داده است)، کوهستان پناهگاه مبارزان بوده است. تاریخ کشور ما پر است از جنبش هاى آزادى خواهانه و ضدبیگانه که پایگاه دست اندرکاران آن کوهستان بوده است

• ورزش کوهنوردى در جهان

خاستگاه ورزش کوهنوردى را «کشورهاى آلپى» اروپا (فرانسه، ایتالیا، اتریش، سوئیس) مى دانند. بسیارى از اهالى این کشورها به دلیل وجود رشته کوه آلپ، از دیرباز با فن پیمایش کوه ها آشنا بوده اند. چند مورد از کوهنوردى هایى را که نه به منظور شکار و معدن کاوى و کشورگشایى; بلکه فقط براى کوهنوردى (دست یافتن به قله ها و گردنه ها، نوردیدن راه هاى نو) انجام شده است، مى توان در قرن ها قبل هم دید؛ مثلاً صعود پت رارکا (petrarca) اهل ایتالیا به قله کوه وانتو (Mont Ventox) در سال 1336 میلادى. اما کار جدى تر کوهنوردى صدها سال پس از اینها آغاز شد. در سال 1760 یک دانشمند ثروتمند سوئیسى از منطقه مون بلان: Mont Blanc (بلندترین کوه آلپ که 4807 متر ارتفاع دارد) دیدن کرد و گفت به هر کس که بتواند تا قله این کوه برود، جایزه اى خواهد داد. پس از چندین تلاش، سرانجام در 18 اوت 1786 یک پزشک به نام دکتر پاکار (Paccard) و یک راهنماى محلى به نام بالما (Balmat) اهل فرانسه توانستند پا بر قله مون بلان بگذارند. از میانه هاى قرن نوزدهم، کوهنوردى شکل باز هم جدى تر و پیوسته ترى به خود گرفت؛ در سال ،1854 آلفرد ویلز (Alfred wills) به قله 3701 مترى وترهورن (Wetterhorn) در کوه هاى آلپ صعود کرد. از این سال، دوره اى آغاز شد که به «عصر طلایى کوهنوردى» معروف شد؛ در این دوره، کوه هاى بلند آلپ ها یکى پس از دیگرى صعود شدند. فتح قله سنگى و دشوار مترهورن: (Matterhorn 4477 متر) در سال 1865 به دست ادوارد ویمپر (E.Whymper) و همراهانش که در جریان آن چهار نفر کشته شدند، پایان «عصر طلایى» کوهنوردى است. پس از آن کوهنوردان جسور و نوآور دیگر فقط به دست یابى به قله ها نمى اندیشیدند، بلکه در اندیشه صعود از دیوارهاى سنگى و یخى دشوار و به جا گذاشتن «رکورد»هاى جدید بودند

نخستین باشگاه کوهنوردى جهان، به نام آلپاین کلاب (The Alpine Clube) در سال 1858 در انگلستان پایه گذارى شد و در چند سال پس از آن، باشگاه هاى مشابه در کشورهاى اتریش، سوئیس، ایتالیا و; تاسیس شد

امروزه، ورزش کوهنوردى، دلمشغولى و حتى حرفه افراد بى شمار است: میلیون ها نفر به شکل تفننى کوهنوردى مى کنند و هزاران نفر با کوهنوردى، سنگ نوردى، راهنمایى کوه پیمایان، اسکى کوهنوردى، تولید و فروش وسایل کوهنوردى زندگى مى کنند

 • کوهنوردى در ایران

ابوالفضل صدرى در کتاب «تاریخ ورزش» مى نویسد: «از 1295 شمسى که میرمهدى ورزنده از بلژیک و ترکیه به ایران آمد، ورزش در آموزشگاه هاى کشور شکل گرفت. قبل از ایشان فقط در مدارس نظام، به وسیله بعضى از افسران خارجى از قبیل اتریشى ها و روس ها و سوئدى ها به طور ناقص تعلیمات ورزش داده مى شد.» صدرى همچنین اشاره مى کند که نخستین باشگاه ورزشى در تهران در همان سال ها تاسیس شد. نام این باشگاه، «کلوب ایران» بود که عده اى از اشراف و اعیان و نمایندگان سیاسى خارجى پایه آن را گذاشته بودند و در آن به اسب سوارى و چوگان و ورزش هاى دیگرى پرداختند

قانون ورزش اجبارى در آموزشگاه ها» در 14 شهریور 1304 به تصویب مجلس شوراى ملى رسید و «انجمن پیشاهنگى و تربیت بدنى» (که بعدها به سازمان تربیت بدنى تغییر نام داد) در 27 فروردین 1313 به ثبت رسید. فدراسیون هاى ورزشى – از جمله فدراسیون کوهنوردى – در سال 1326 تشکیل شدند

کوهنوردى گروهى از سال 1311 به همت منوچهر مهران و عده اى دیگر در مشهد آغاز شد. مهران در سال 1323 سرپرستى یک کاروان چهل نفره را در صعود به قله دماوند به عهده داشت و پس از این برنامه، پیشنهاد تاسیس یک باشگاه رسمى کوهنوردى را داد که مورد استقبال آن صعودکنندگان و مسئولان ورزش قرار گرفت. منوچهر مهران از همین سال پایه باشگاه نیرو و راستى را مى گذارد که یک بخش مهم از فعالیت آن، کوهنوردى بود

• چگونه به کوه برویم؟

پیش از آن که به کوه برویم، باید بدانیم که ورزش در طبیعت، تفاوت بنیادى با ورزش هاى دیگر دارد. نخست این که محیط این ورزش (کوهستان) دست ساخته انسان نیست، بلکه حاصل میلیون ها سال کار عوامل پیچیده طبیعى است و به این دلیل اگر آسیبى به محیط کوهستان وارد سازیم جبران آن به سادگى میسر نخواهد بود. دیگر آن که عامل هاى موجود در کوهستان بسیار نیرومند و تحرک آنها تا حد زیادى پیش بینى نشدنى است و از این رو خطر براى ورزشکار بى احتیاط و ناآزموده بسیار زیاد است. یکى از کوهنوردان باتجربه گفته است که در کوهنوردى دو چیز را باید بیاموزیم: اصول ایمنى در کوهستان براى آن که به خود آسیب نرسانیم و اصول حفاظت کوهستان براى آن که به کوه آسیب نرسانیم. نخستین برنامه هاى کوهپیمایى خود را بهتر است که همراه فرد یا گروهى باتجربه اجرا کنید. معمولاً اینان مى دانند که رفتن به چه منطقه و تا چه ارتفاعى براى یک مبتدى مفید و جذاب است. همچنین مى دانند که چه وسایل و موادى براى شما لازم است. در عین حال بهتر است که خودتان به ایشان توضیح دهید که تاکنون چه کارهاى کوهنوردى کرده اید و بگویید که قصد ندارید در ابتداى فعالیت هاى جدى خود، کار برجسته و دشوارى انجام دهید!

در نخستین برنامه هاى خود سعى نکنید که پا به پاى کسانى باشید که بیشتر کوهنوردى کرده اند، چرا که ممکن است خود را بسیار خسته کنید یا به خطر اندازید. به ویژه اگر با اعضاى یک گروه یا باشگاه کوهنوردى حرکت مى کنید، توجه داشته باشید که در این جمع ها معمولاً اشخاص ماجراجو و نترسى پیدا مى شوند که پا را از «حاشیه هاى اطمینان» فراتر مى گذارند؛ شاید این اشخاص، آگاهانه براى گذر از مرزهایى (به جا گذاشتن «رکورد» و;) خود را مثلاً درگیر یک مسیر سنگى دشوار کنند، یا قصد صعود سریع به قله را داشته باشند. اما شما به این وسوسه دچار نشوید که خود را قوى نشان دهید در عوض، بهتر است به سرپرست برنامه توضیح دهید که مى خواهید بدون فشار آوردن بر خود و بدون پذیرش خطر از کوه لذت ببرید. در واقع، سرپرست برنامه اى که اشخاص مبتدى یا کارآموز را با گروه خود به کوه مى برد، باید این موضوع را بداند، اما شما هم از تذکر فروتنانه و محترمانه خوددارى نکنید. در آینده، وقت براى یادگیرى و انجام کارهاى دشوارتر خواهید داشت. نخستین برنامه هاى کوهنوردى شما باید در فصل گرم سال باشد (نیمه جنوبى کشور: فروردین تا آبان، نیمه شمالى کشور: اواخر اردیبهشت تا نیمه مهرماه) و زمانى که صرف بالا رفتن مى کنید از سه چهار ساعت بیشتر نباشد. وسایلى که براى چنین برنامه هایى لازم دارید، مى تواند بسیار ساده باشد: یک کفش ورزشى که زیره ضخیم و کمى نرم (براى جلوگیرى از سر خوردن) داشته باشد، یک کوله پشتى کوچک، یک شلوار و پیراهن آزاد، پیراهن بادگیر، عینک آفتابى ضداشعه فرابنفش (UV protection)، کرم ضدآفتاب، حدود دو لیتر آب (اگر مطمئن هستید که چشمه آب پاکیزه اى سرراهتان هست، یک قمقمه یک لیترى کافى است)، کمى تنقلات، نان و میوه و دیگر اقلام خوراکى. هیچ گاه شیفته وسایل و پوشاک رنگارنگى که در دست و برتن دیگران (یا احتمالاً در مجله هاى کوهنوردى) مى بینید، نشوید. براى خرید همیشه فرصت هست و پیوسته چیزهاى نو به بازار مى آیند، خیلى معقولانه و صرفه جویانه ببینید که به راستى چه چیزى مورد نیازتان است و اگر فلان پوشاک یا وسیله را بخرید چند درصد به شما کمک مى کند تا به هدف خود برسید؟ آیا نمى شود با کمى خوشفکرى، از آنچه که دارید به گونه اى استفاده کنید که کارتان را راه بیندازد؟ براى مثال مى توان براى کوهنوردى هاى چندساعته تا یک روزه به جاى خریدن کوله پشتى هاى نو و گرانبها، از همان کوله پشتى اى که به مدرسه مى بردید یا کوله دست دوم دوست تان استفاده کنید. یا در مراحل بعدى که نیاز به کیسه خواب داشتید، مى توانید به جاى خرید یک کیسه خواب عالى و گرم- که بسیار گران است- یک کیسه خواب متوسط بخرید و به جاى آن که در کیسه خواب عالى خود مجبور شوید همه پوشاک خود را درآورید، با پوشاک کامل و حتى کت پر بخوابید. به دنبال کالاهاى «مارک دار» و معروف خارجى هم نگردید. امروزه به راستى دشوار است که دریابید کالاى موردنظر شما با فلان مارک معروف، در کشور اصلى یا با استانداردهاى اصلى ساخته شده یا در چین و تایلند و; بهتر است در هر مورد که ممکن است، کالاهاى ساخت داخل را بخرید که هم ارزان تر هستند، هم در بسیارى موارد بهتر از انواع چینى و تایلندى و اگر عیبى پیدا کنند، مى توانید براى تعویض یا تعمیر به سازنده آن مراجعه کنید. در عین حال، خرید کالاهاى ایرانى به پیشرفت اقتصاد کشور کمک مى کند و انتقادها و پیشنهادهاى شما در مورد کیفیت کالا مى تواند آنها را بهتر کند. در انتخاب هر وسیله، بکوشید از نظر کسانى که از آن استفاده کرده اند، بهره ببرید و تا حد امکان، پیش از خرید نمونه اى از آن را که در اختیار دوستان تان است، امتحان کنید و در هر حال با کوهنوردان یا فروشندگان باتجربه مشورت کنید. یکى از وسایلى که خوب است از همان نخستین روزهاى کوهنوردى به کاربرد آن عادت کنیم، چوب دست یا باتوم (در اصل: baton) پیاده روى است. باتوم، به تقسیم وزن بدن و انتقال بخشى از ضربه ها و فشارها به دست کمک مى کند و به این ترتیب از فشار بیش از حد به زانوها که اندام هایى بسیار حساس هستند، جلوگیرى مى کند. باتوم در حفظ تعادل و جلوگیرى از زمین خوردن و نیز پیچ خوردن پا که مى تواند به مچ پا آسیب برساند، بسیار موثر است

چادر

 چادر جزو وسایل گروهی کوهنوردی و خانه متحرک کوهنورد می باشد

بطور کل چادر ها به دو نوع کمپینگ و ارتفاع تقسیم می شوند . نوع کمپینگ مخصوص ارتفاعات پایین و نیمه اول سال می باشد ؛

نوع ارتفاع نیز برای ارتفاعات بالا و برنامه های نیمه دوم سال است

چادرهای ارتفاع برخلاف چادرهای کمپینگ دارای ارتفاع و وزن کمی می باشند و معمولا به شکل گنبدی هستند که با تیرک های سبک فلزی ( آلومینیوم یا تیتانیوم ) و یا فایبر گلاس مقاومت خوبی در برابر بادهای تند ارتفاعات داشته و سریع برپا و یا جابجا می شوند . جنس بدنه چادر ها معمولا از پارچه دارای قابلیت تنفسی گورتکس می باشد . چادر های ارتفاع و بعضا کمپینگ معمولا دو پوش هستند که پوش خارجی آن ضد آب و باد و پوش داخلی گورتکس است . بین این دو لایه نیز حدود 10 سانتیمتر فاصله برای تبادل هوا وجود دارد  

یکی از نکات مهم در استفاده از چادر ، جلوگیری از تعرق آن است که با تنظیم و باز کردن پنجره ها و یا درچه های تعبیه شده در بدنه چادر امکان پذیر است . همچنین در صورت یکی شدن دمای داخل و خارج چادر بر روی بدنه داخلی بر اثر تنفس و بازدم افراد برفک ایجاد می شود که با گرم شدن هوا در نزدیکی صبح تبدیل به آب شده و همه وسایل داخل چادر را خیس می کند و خیس شدن کیسه خواب و لباس های پر در زمستان یعنی اول بدبختی و دردسر  

چادر های ارتفاع که معمولا از 1 تا 4 نفر ظرفیت دارند با داشتن پوش دومی بزرگتر از خود چادر ، دارای دو بخش اضافی در جلوی دو در چادر است که یکی بعنوان انبار وسایل و لوازم غیر ضروری برای خلوت شدن داخل چادر و از فضای دیگر نیز بعنوان آشپزخانه بمنظور جلوگیری از کثیف شدن و یا آتش سوزی داخل چادر استفاده می شود

کیسه خواب

کیسه خواب نیز از وسایل ضروری یک کوهنورد است که بیشتر در برنامه های چند روزه که احتیاج به شب مانی در کوه دارد استفاده می شود

خواب یکی از ضروریات انسان مخصوصا برای تجدید قوا می باشد . بنابراین کیسه خواب راحت و نرم و گرم از اهمیت بالایی برخوردار است کیسه خوابها به دو نوع پر و الیاف تقسیم بندی می شوند . کیسه خوابهای پر که حاوی پر قو هستند از قدیم بسیار مورد توجه بوده اند . تنها نقیصه کیسه خواب پر اینست که اگر خیس شود خشک شدن آن به زمان زیادی نیاز دارد و خیس شدن در زمستان نیز برابر با یخ زدگی و یا مرگ است ! برای رفع این نقیصه الیاف جدیدی به شکل لوله های تو خالی ساخته شده و در ساخت کیسه خوابهای جدید و حرفه ای از آنها استفاده می شود . این الیاف با وجود سبکی از حجم بالایی برخوردارند که بسته بندی در کوله را کمی مشکل می سازد . البته این نقیصه نیز در الیاف جدید به نام ترمو لایت برطرف شده است

چون کیسه خواب پر هنوز طرفداران زیادی دارد کمی درباره آن بیشتر توضیح می دهیم . میزان پر موجود در کیسه خواب بصورت درصد کرک و ساقه پر بیان می شود . مثلا پر 60/40 یعنی 40 درصد آن ساقه و 60 درصد آن کرک پر است . بدین ترتیب کیسه خوابهای 70/30 و 80/20 و 90/10 و 95/5 نیز موجود است . که این نوع آخر بسیار حرفه ای و مخصوص صعودهای بلند می باشد . لازم بذکر است که هرچه درصد کرک پر بیشتر باشد کیسه خواب گرمتر و سبک تر است

دمای مطلوب کیسه خوابها نیز با سه دمای حداقل و راحت و حداکثر بیان می شود . مثلا 10و17- و 25- درجه سانتیگراد یعنی این کیسه خواب برای دمای بین 10 درجه بالای صفر تا 25 درجه زیر صفر مناسب است ولی 17- درجه سانتیگراد راحت ترین و مطلوبترین دمای آنست و نزدیک به دمای حداقل از گرما و نزدیک به دمای حداکثر از سرما اذیت خواهید شد . دمای حداکثر یا نهایی تنها از یخ زدن اعضای بدن جلوگیری می کند و شما خواب خوبی در این دما نخواهید داشت . بنابراین در خرید کیسه خواب به دمای حداقل بیشتر توجه شود . ضمنا هرچه کیسه خواب درصد کرک بالاتری داشته باشد دمای متوسط آن به دمای حداکثر نزدیکتر می شود و اصطلاحا قویتر است

و باز هم همان حرف تکراری که با توجه به برنامه خود کیسه خواب را تهیه کنید . یعنی حداقل باید دو کیسه خواب داشته باشید یکی برای بهار و دماهای بالای صفر و یکی برای پاییز و زمستان و دماهای زیر صفر . تابستانها هم که لخت می خوابید تا پشه ها دلی از عذا در بیاورند

کیسه خوابهایی که در ایران موجود است تا حدود 45- درجه سانتیگراد هستند و جوابگوی آب و هوای ایران هستند . هرچند می توان با افزایش لباس و پوشیدن البسه پر نیز به گرمای بدن افزود

در مورد طول کیسه خواب حتما از طول بدن شما بلند تر باشد تا در صورت نیاز بتوانید کفش و یا ظرف آبتان را شب در ته آن بگذارید که تا صبح یخ نزند

در خانه و زمانی که از کیسه خواب استفاده نمی کنید آن را بصورت باز از چوب لباسی آویزان کنید تا پر های آن پف کند و اصطلاحا نشکند . چون شکستن پر و خوابیدن آنها بر روی هم از دمای کیسه خواب می کاهد

نکته : حتما موقع خواب از لباس زیر خشک استفاده کنید . چون اگر تنها زیرپوش شما بر اثر تعرق خیس شده باشد و داخل ده تا کیسه خواب هم که بروید باز سرما خواهید خورد

کوله پشتی

  مقاله خوانین یزد از نظر اجتماعی فایل ورد (word) دارای 15 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله خوانین یزد از نظر اجتماعی فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله خوانین یزد از نظر اجتماعی فایل ورد (word)

مقدمه    
ساخته‏های محمدتقی خان‏    
موقوفات محمدتقی خان‏    
ساخته‏های بعد از محمدتقی خان‏    
موقوفات نسل دوم محمدتقی خان‏    
نتیجه‏    
پی نوشت     

پی نوشت

1- نایینی طرب، محمدجعفر بن محمدحسین، جامع جعفری، به کوشش ایرج افشار، تهران، انجمن آثار ملی، 1353

2- طراز، عبدالوهاب، کتابچه‏ی موقوفات یزد، به کوشش ایرج افشار، فرهنگ ایران زمین، 1341، صص 123-1

3- افشار، ایرج، یادگارهای یزد، ج 3، تهران، 1350 – 1348

4- Bonine, M. E., Yazd and its Hinderland, Marburg/Lahn, 1980, do. “Islam and Commerce”, Erdkunde, 41 (1987), pp. 182-

5- درباره‏ی تاریخ سیاسی یزد در آن دوره رک: کوندو، نوبوآکی، «محمدتقی خان و خاندان او»، شیکاگو زاشی 1993 (102 م) (متن ژاپنی)

6- Malcolm., J, “The Melville Papers” in C. Issawi ed. The Economic History of Iran, Chicago/ London, 1971, p.262; Fraser, J.B., Narrative of a Journey into Khorasan, London, 1825, appendix

7- براساس جامع جعفری این میدان از ساخته‏های محمدتقی خان است و پیش از احداث میدان جدید به میدان خواجه مشهور بوده است. رک: یادگارهای یزد، ج 2، ص 702-701

8- جامع جعفری، ص383 این مدرسه در سال 20،1341 نفر طلبه داشته است. رک:”وقف نامه مدرسه شاهزاده” در یادگارهای یزد،ج2، ص 580

9- جامع جعفری، صص 382-381

10- جامع جعفری، ص 340، آبوت کنسول انگلستان نیز گزارش داده است که جمعیت اطراف حصاره انبوه‏تر از درون شهر است. A. Amamat ed. Cities & Trade, London, 1983, p. 133 درباره رکود بازار از درون شهر رک: «کتابچه‏ی موقوفات یزد»، ص 19

11- درباره‏ی قنات یزد رک: Bonine, M. E., “From Qanat to Kort” Iran 20 (1980) pp. 139-145. A.K.S Lambton ” The Qanat of Yazd”, Journal of Royal Asiatic Society (3rd series) 2 (1992) pp. 21-

12- جامع جعفری، ص 343

13- جامع جعفری، ص 352؛ یادگارهای یزد، ج 2، ص 739 در این کتاب ساخت قنات مهدی‏آباد نیز به محمدتقی خان نسبت داده شده است ولی در وقف‏نامه، ذکر شده که او این قنات را خریده و تعمیر کرده است

14- آیتی، عبدالحسین، تاریخ یزد، 1317

15- جامع جعفری، صص 358-353؛ یادگارهای یزد، ج 2، صص 743-740

16- جامع جعفری، صص 369-368

17- همان، صص 379 -370

18- همان، صص 380-379

19- همان، صص 369-368

20- یادگارهای یزد، ج 2، صص 386-374

21- به همه‏ی قریه‏ها و قنات‏ها غیر از تهره در مجموعه‏ی وقف‏نامه‏های جامع‏الخیرات که در قرن هشتم تدوین شده اشاره شده است. رک: یادگارهای یزد، ج 2، صص 493، 490، 437، 404، 400، و 528 قریه‏ی تهره در سال 1068 ساخته شده است. مستوفی بافقی، محمد مفید، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، تهران 1340، ج 3، ص 697

22- یادگارهای یزد، صص 746-734؛ جامع جعفری، صص 362-345

23- A. Amanat ed. op. cit. pp. 140-

24- فرهنگ جغرافیای ایران، ج 8 و 10، تهران، 1332

25- جامع جعفری، صص 495-493

26- همان، صص 793-792

27- اما در کتابچه درآمد چند موقوفه نوشته نشده است

28- غفاری کاشانی، ابوالحسن، گلشن مراد، به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، 1369، ص 736

29- موسوی نامی، میرزا محمدصادق، تاریخ گیتی‏گشا، با مقدمه‏ی سعید نفیسی، تهران، 1363، صص 78-75

30- جامع جعفری، صص 513-494 و 705

مقدمه

ایران در قرن دوازدهم هجری روزگاری آشفته و بدون نظم داشت. سلسله‏ی صفویه برافتاده بود و سلسله‏های افشاریه و زندیه نتوانسته بودند برای مدتی نسبتا طولانی بر همه‏ی ایران حکمرانی کنند. در این هرج و مرج، در هر منطقه‏ی این کشور، قدرتی محلی به وجود آمده بود. خوانین یزد که جدشان محمدتقی خان یزدی یا بافقی است یکی از این قدرت‏های منطقه‏ای بودند که از سال 1161 تا 1246 ه ق در منطقه‏ی یزد حکومت داشتند

تاکنون درباره‏ی این قدرت‏های محلی تحقیقی جدی انجام نگرفته است. اگرچه شاید نقص منابع، مشکل اساسی بررسی پیشنه‏ی اجتماعی و اقتصادی آنها بوده است. در این تحقیق براساس تاریخ خوانین یزد – جامع جعفری (1)، وقف‏نامه‏ها و کتابچه‏ی موقوفات یزد که در سال 1258 ه ق به دستور حاجی میرزا آقاسی تدوین شده است (2)، فعالیت آنها را در زمینه‏ی کارهای عمرانی و اوقاف بررسی کرده و سعی داریم پیشینه‏ی اجتماعی و اقتصادی آنان را آشکار سازیم

درباره‏ی خوانین یزد آقای ایرج افشار در کتاب یادگارهای یزد (3) نکاتی را یادآور شده و آقای دکتر بوناین هم در آثارش (4) به نکاتی چند اشاره کرده است؛ ولی هنوز در این مورد تحلیل همه‏جانبه‏ای صورت نگرفته است

ساخته‏های محمدتقی خان‏

در سال 1161 ه ق محمدتقی خان بر حاکم گماشته‏ی عادل‏شاه افشار بر شهر یزد چیره شد، و بیش از پنجاه سال بر این شهر حکومت کرد (5) مسافران اروپایی که در اوایل قرن سیزدهم هجری از یزد گذشته‏اند، همه به رونق و آبادی شهر یزد اشاره کرده‏اند(6) شاید علت رونق شهر این بود که در کشمکش‏های آن دوره، محمدتقی خان موفق شد با دفاع مناسب یا باج دادن، یزد را از حملات بیگانگان حفظ کند

ساخته‏های محمدتقی خان را برحسب مکانشان می‏توان به سه گروه تقسیم کرد

گروه اول: ساخته‏های محله‏ی بازار یزد، بیرون حصار شهر نزدیک به دروازه‏ی مهریجرد؛ همه‏ی این ساخته‏ها در مرکز بازار قرار داشت. میدان خان که او آن را تعمیر کرد، مهمترین میدان در بازار یزد بود (7)؛ مدرسه‏ی خان بزرگترین مدرسه‏ی دو طبقه بود و 28 حجره داشت (8)؛ در قیصریه 28 دکان بزازی وجود داشت و در جنب آن سرایی

موسوم به خان گلشن و یک ضرابخانه توسط او ساخته شد.(9)

در پاسخ به این پرسش که چرا بناهای محمدتقی خان در بیرون شهر بودند نه در درون شهر، می‏توان گفت چون در دوره‏ی محمدتقی خان، جمعیت محلات بیرون شهر از جمعیت درون شهر بیشتر شد و مرکز بازرگانی هم از مرکز شهر به بازار بیرون شهر انتقال یافت (10)، احتمالا محمدتقی خان این رشد شهر یزد را در نظر گرفته بوده است

گروه دوم: قنات‏ها و باغ‏هایی است که در اطراف شهر قرار دارند. بدیهی است به علت هوای خشک یزد، بیشتر زمین‏های این منطقه می‏بایست با قنات آبیاری می‏شد.(11)

مهمترین قنات ساخته‏ی محمدتقی خان)، قنات دولت‏آباد بود. منبع و مظهر این قنات در بلوک مهریجرد قرار داشت و آب آن از مظهر با جوی سرپوشیده‏ی 54 کیلومتری به شهر یزد می‏رسید(12) او قنات دیگری – موسوم به تقی‏آباد – نیز در همان بلوک احداث کرد و سه قنات دیگر را خرید و تعمیر و تخلیه کرد. (13) این پنج قنات را هم «قنات دولت‏آباد» می‏گفتند و تا حدود 70 سال پیش، از مهمترین قنات‏های یزد شمرده می‏شدند.(14)

  مقاله استانداردهای غذایی فایل ورد (word) دارای 56 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله استانداردهای غذایی فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله استانداردهای غذایی فایل ورد (word)

استانداردهای غذایی  
2) افزودنیهای غذایی  
طعم دهنده ها در مواد غذایی  
شیرین کننده در مواد غذایی  
3) بسته بندی مواد غذایی  
تاریخچه  
تاریخچه بسته بندی فلزی  
تاریخچه بسته بندی کاغذی و مقوایی  
تاریخچه بسته بندی پلاستیکی  
تاریخچه بسته بندی منسوج  
تاریخچه بسته بندی شیشه ای  
اهداف بسته بندی  
بسته بندی مواد غذایی  
انواع بسته بندی  
4) تحقیق و توسعه (R&D)  
سابقه تحقیق و توسعه در صنایع غذایی  
تبدیل غذاهای سنتی به غذاهای صنعتی  
تولید غذا با کیفیت مناسب  
صنایع غذایی ایران  
روش تحقیق  
عملیات انجام شده  
نتایج و بحث  
5) روشهای پخت  
روشهای حرارت مرطوب مواد غذایی  
حرارت دادن مواد غذایی با مایکروویو:  
مکانیسم حرارتی در روش مایکروویو  
تاثیر مایکروویو بر روی مواد مغذی غذاها  
اصول اصلی پخت  
پخت گوشت قرمز و گوشت مرغ و ماهی ( گوشت سفید)  
میوه ها و سبزیها:  
6) روشهای نگهداری  
نگهدارنده های شیمیایی  
نمک سود کردن دودی کردن  
استفاده از مواد نگهدارنده مجاز:  

استانداردهای غذایی

استاندارد سابقه بسیار طولانی داشته و بشر اولیه با الهام از پدیده های طبیعی مانند گردش ایام، فصول چهارگانه سال و روز و شب، زندگی خود را استاندارد می کرده است. استانداردها در سطوح مختلفی تدوین می شوند از جمله سطح استانداردهای بین المللی است که توسط سازمان بین المللی است که توسط سازمان بین المللی استاندارد International Standard Organization با نام مخفف ISO تدوین می شوند. این سازمان استانداردهای قابل اجرا در سطح بین المللی را تدوین کرده که در تمام کشورهای عضو به رسمیت شناخته می شوند و از بین آنها استانداردهای ایزو 9000 و 14000 متداول تر می باشند

استانداردهای راهنما با شماره های 9000 و 9004 شامل دستورالعمل هایی برای ارشاد مدیران می باشند. استانداردهای ایزو 9001 زمانی استفاده می شود که سازمان همزمان در طراحی، تولید، نصب و راه اندازی، نوآوری و خدمات فعالیت دارد. استانداردهای ایزو 9002 جایی استفاده می شود که فعالیت های طراحی مورد نظر نیست و سازمان با استفاده از طراحی مورد نظر نیست و سازمان با استفاده از طرح های آماری، برای بهبود کیفیت فرآورده ها یا خدمات اقدام می نماید و نیازی به طراحی ندارد

استاندارد ایزو 9003 زمانی به کار می رود که کیفیت فرآورده ها از طریق بازرسی نهایی تضمین می شود و ممکن است سیستم تولید و مدیریت کیفیت، استاندارد نباشد. استانداردهای سری ایزو 14000، مربوط به سلامت محیط زیست و سلامت مردم تحت عنوان Environmental management and control نیز توسط ایزو تدوین دو به اجرا گذاشته شده اند

استانداردهای منطقه ای که توسط یک سازمان منطقه ای، جهت استفاده کشورهای منطقه تدوین می شود، استانداردهای ملی که مختص هر کشوری می باشد و استانداردهای سطح کارخانه ای که در هر شرکت، برای همان شرکت تدوین می شود، از دیگر سطوح استاندارد می باشند

سطوح استانداردهای مؤسسه های بین المللی در مورد مواد غذایی توسط مؤسسه های بین المللی مانند FAO و WHO تدوین می شوند. از جمله استانداردهای کرکس با نام Codex Alimentarious Commission ( CAC ) هستند که توسط کمیته مشترک FAO و WHO تدوین می شوند و شامل استاندارد ویژگی ها، آین کار و یا به عبارت بهتر، آیین بهداشتی شرایط کار و دستور العملهای مربوط به آنها هستند. گروه دیگری از استانداردهای سطح مؤسسه های بین المللی، استانداردهای HACCP می باشند

سیستم HACCP مخفف Hazard Analysis Critical Control Point به معنای تجزیه و تحلیل خطر در نقاط کنترل بحرانی می باشد. لین سیستم در واقع ابزاری را به منظور شناسایی مخاطرات در محل وقوع یا بروز آنها از زمان کاشت، داشت و برداشت مواد اولیه تا محصول نهایی در اختیار مجریان سامانه قرار می دهد و حاصل اجرای آن محصولی سالم، بدون خطر و ایمن می باشد و مصرف کننده می تواند بدون کمترین نگرانی آنرا مصرف نماید

در سال 1971، اصول مطرح در این سیستم توسط شرکت پیلسبوری Pilsbury در یک کنفرانس ایمنی مواد غذائی ارائه گردید. در سال 1974 در واحدهای تولید کننده کنسروهای غیر اسیدی مورد استفاده قرار گرفت تا اینکه در سال 1988 اولین نظام نامه HACCP به وسیله کمیته بین المللی تعیین ویژگی های میکروبیولوژی مواد غذایی ICMSF تهیه و به تفضیل در ارتباط با این سیستم بحث و بررسی گردید

در دنیای امروز روش های قدیمی کنترل بهداشتی که صرفاً متکی بر آزمایش محصول نهایی می باشد، منسوخ گردیده است، زیرا عوامل ناخواسته بی شماری وجود دارند که می توانند پروسه فرآیند محصولات غذای را تحت شعاع خود قرار دهند. از نقاط قوت سیستم HACCP یا به عبارت  دیگر مدریت تضمین سلامت و ایمنی غذا می توان به شناسایی، ارزیابی و تجزیه و تحلیل کلیه مخاطرات آنها اشاره نود. این سیستم با استفاده از ابزارهای عملی و جدیدترین یافته های علمی و بهداشتی، پس از تعریف مراحل گوناگون تولید یک ماده غذایی، کلیه مخاطرات مربوط به هر محله را شناسایی و راهکارهای لازم جهت حذف یا کاهش سطوح خطرات در حدود قابل قبول را ارائه می دهد. برخی از مزایای حاصل از کاربرد سیستم HACCP عبارتند از

1 ـ طبقه بندی مطرف کنندگان محصولات غذایی به گروههای مختلف

2 ـ کنترل و نظارت بهداشت بر خرید مواد اولیه و فراهم نودن امکان تولید محصولی سالم

3 ـ برقراری ارتباط با مشتریان و بررسی شکایت ها و درخواست های آنان

4 ـ آموزش کلیه کارکنان در همه سطوح سازمانی و به وجود آوردن نوعی تعهد و احساس مسئولیت در قبال فعالیت های درون سازمان

5 ـ بالا بردن سطح سلامت و بهداشت جامعه و کاهش هزینه های خدمات درمانی

6 ـ فراهم آوردن بستر مناسب جهت صادرات محصولات غذایی و امکان رقابت با سایر کشورها، از طریق تولید محصولاتی منطبق بر موازین بهداشتی یین المللی

 بازگشت

2) افزودنیهای غذایی

افزودنیهای غذایی به ماده یا مخلوطی از مواد اطلاق می شود که بخشی از مواد غذایی اصلی نبوده و در نتیجه عملیات تولید یا کمک به انجام فرایند و یا طی مدت نگهداری و یا از طریق بسته بندی وارد مواد غذایی می شود. افزودنیهای غذایی به دو دسته عمد و غیر عمد تقسیم می شوند. مواد افزودنی غیر عمد به نوبه خود می توانند ناشی از انجام یک فرایند باشد به عنوان مثال هنگامی که از حلال هگزان برای استخراج روغن سویا استفاده می شود، مقداری از حلال پس از جداسازی در روغن می تواند باقی بماند،  لذا یک افزودنی ناشی از فرآیند محسوب می گردد. در عین حال مواد افزودنی غیر عمد می توانند شامل ترکیبات و موادی باشد که به طور اتفاقی وارد غذا شده است مانند باقیمانده حشره کشها، آفت کشها، علف کشها و یا می توان به باقیمانده انتی بیوتیک در شیر حیوانات اشره داشت. در هنگام استفاده از ظروف سفالی لعاب دار، سرب موجود در لعاب در صورت اسیدی بودن ماده غذایی وارد آن می شود

مواد غذایی عمدی که به منظور بهبود کیفیت در صنایع غذایی استفاده می شوند عبارتند از: طعم دهنده ها، شیرین کننده ها ، رنگها، عوامل ضد کلوخه شدن، مواد غلیظ کننده، امولسیون کننده ها، غنی کننده ها، مواد سفید کننده، مواد تنظیم کننده PH، نگهداری کننده ها، آنتی اکسیدان ها، شفاف کننده ها، مواد جذب کننده رطوبت، مواد ضد کف، گازهای دفع کننده، لعاب دهنده ها، مواد کمپلکس دهنده و ترکیبات پوک کننده

از مواد افزودنی می بایست در حداقل ممکن استفاده نمود و در صورت امکان مورد استفاده نمود و در صورت امکان مورد استفاده قرار نگیرند

استفاده از افزودنی ها در موارد زیر مجاز خواهد بود

1)     بالا بردن ارزش غذایی یا حفظ ارزش غذایی

2)     افزایش زمان ماندگاری با قابلیت نگهداری و در نتیجه کاهش ضایعات

3)     بهتر ساختن ظاهر محصول و بهبود کیفیت آن

4)     کمک به انجام فرآیند

5)     تولید غذاهای رژیمی

6)     آسانتر ساختن نحوه آماده سازی مواد غذایی

از مواد افزودنی در موارد زیر نمی توان استفاده نمود

1)     در صورت به خطر انداختن سلامتی انسان

2)     کاهش ارزش غذایی

3)     فریب دادن مصرف کننده

4)     مخفی ساختن فرآیند های غیر مجاز

5)     در صورتی که بتواند اثر مشابهی را با انجام فرآیند بدست آورد

در ترکیباتی مانند نمک که رطوبت هوا را جذب می کنند، از مواد ضد کلوخه کننده، استفاده می شود

مواد جذب کننده رطوبت، بافت نرمی را محصولاتی مانند انواع کیک و شکلات ایجاد می کند. امولسیون کننده ها در محصولاتی مانند نان یا کیک باعث به تاخیر افتادن بیاتی در آنها می شوند و یا در آدامس با جذب رطوبت به نرم شدن آن کمک می کند و یا در شکلات از چسبندگی آن می کاهد. از امولسیون کننده های طبیعی لیستن می باشد که در شیر، زرده در تخم مرغ، کره و روغن سویا یافت می شود

در روغنها و چربی ها، برای جلوگیری از اکسید شدن چربیها می توان از مواد ضد کف و یا آتشی اکسیدان استفاده نمود و یا در بسته بندی شیر خشک که احتمال اکسید شدن چربیها  و برخی از ویتامین ها وجود دارد، پس از خروج هوا، از گازهای دفع کننده ای که فاقد میل ترکیبی هستند مانند ازت استفاده می شود. انواع ویتامین، اسید های آمینه و ریزمغذی های دیگر مانند آهن و کلسیم، جزء غنی کننده ها تلقی می شوند و پس از فرآیند محصول که ممکن است مقدار آن کاهش یافته و یا از بین رفتن باشند، به ]نها مجددا اضافه می گردد. به منظور جلوگیری از فعالیت میکروار گانیسم ها و همچنین دادن طعم خاص به فرآورده های گوشتی مانند سوسیس و کالباس از نیتریت و نیترات به عنوان نگه دارنده استفاده می کنند. در کنسرو لوبیا به منظور افزایش غلظت و دوام از ترکیباتی مانند نشاسته استفاده می کنند که باعث افزایش قوام در کنسرو می گردد

طعم دهنده ها در مواد غذایی

طعم (Flavour)، مجموعه خصوصیاتی است که عمدتا در دهان به وسیله دو حس بویایی و چشایی احساس می شود، به مغز انتقال می یابد و به وسیله مغز تفسیر می گردد. بنابر این ارکان طعم را دو حس بویایی و چشایی تشکیل می دهند. طعم از خصوصیات حسی مواد غذایی محسوب می شود و به موازات دیگر خصوصیات حسی یعنی، رنگ، بافت، درجه حرارت، شکل و اندازه، در میزان پذیرش محصول یا فرآورده بسیار موثر می باشد، زیرا هر چقدر که یک ماده غذایی از نقطه نظر ارزش غذایی در سطح بالایی قرار داده شود و بسیار مغذی باشد، تنها در صورت داشتن طعم مطلوب مورد پذیرش مصرف کننده قرار می گیرد

در سالهای گذشته به غلط از واژه اسانس به جای طعم دهنده استفاده شده است و این واژه کمابیش مورد استفاده قرار می گیرد. مانند اسانسهای اتری، اسانسهای روغنی و اسانس های الکلی به موازات اسانس در صنعت غذا از اولئورزین ها در حقیقت ترکیباتی هستند که از ادویه جات استخراج می گردند و تفاوت آنها با اسانس ها در داشتن ترکیبات یا مواد یرفرار است. امروزه از واژه طعم دهنده Flavourings به جای اسانس استفاده می شود که به سه دسته، طعم دهنده های طبیعی، طعم دهنده های مشابه طبیعی و طعم دهنده های مصنوعی یا تقلیدی تقسیم می شوند

اصولا طعم دهنده با سه هدف در صنعت غذا، دارو و مواد آرایشی و بهداشتی به مصرف می رسند

1)     بهبود طعم

2)     پوشش و مخفی ساختن طعم های نا مطلوب

3)     دادن و یا بخشیدن هویت به یک ماده غذایی مانند طعم پرتقالی در یک نوشابه پرتقالی رنگ در مواد غذایی

رنگ به موازات شکل، اندازه، طعم و مزه از خصوصیات حسی ماده غذایی محسوب می گردد و به عنوان یک راهنمای چشمی کیفیت، عمل می کند. از این رو در سیستم های غذایی رنگ با اهداف مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. گاهی با انجام یک فرآیند حرارتی،  رنگدانه هایی که در مواد غذایی وجود دارند، تجزیه و تخریب می شوند. گاهی اوقات در یک فصل، در محصولات برداشت شده، تغییراتی در رنگ مشاهده می شود که طبیعی می باشد مانند میوه جات و گوجه فرنگی برداشت شده در طی یک فصل که می تواند باعث متفاوت شدن رنگ فرآورده شود. در مواقعی رنگ به منظور افزایش جذابیت و به اشتها آوردن، به محصول اضافه می شود مانند افزایش رنگ به ژله های ژلاتینی که طبیعتا به رنگ هستند. گاهی اوقات رنگ به منظور دادن هویت به ماده غذایی اضافه می شود مانند رنگ پرتقالی در یک نوشابه پرتقالی و گاهی نیز رنگ وجود دارد، اما مقدار آن کمتر از انتظار مصرف کننده می باشد مانند سس گوجه فرنگی

رنگهای که در مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرند می توانند منشا طبیعی داشته باشند یعنی از منابع طبیعی استخراج شود. در این رابطه می توان به زعفران و یا زرد چوبه اشاره داشت. از رنگهای طبیعی دیگر می توان کلروفیل، آنتوسیانین و تبالین را نام برد، این رنگها دارای منشاء گیاهی هستند، اما برخی از رنگدانه های طبیعی دارای منشا حیوانی یا معدنی هستند. رنگهای حیوانی مانند رنگ قرمز کوشینیل، که از نوعی حشره استخراج می شود. این  حشره در مرحله تخم ریزی به شدت قرمز رنگ می گردد. از رنگهای طبیعی معدنی دی اکسید تیتانیوم می باشد که در پوشش سفید رنگ برخی از انواع آدامس مورد استفاده قرار می گیرد

استفاده و یا استخراج رنگ از منابع طبیعی همیشه مقرون به صرفه نبوده و یا دسترسی به مواد اولیه وجود ندارد، بنابر این ساختمان رنگدانه های طبیعی مورد شناسایی قرار گرفته و مشابه ان در صنعت ساخته می شود. از این رنگها می توان بتاکاروتن را ذکر کرد که در سالهای اخیر در صنعت ماکارونی ایران مورد استفاده قرار می گیرد. در کشور ما گندم مخصوص ماکارونی به نام Ourum به صورت انبوه تولید نمی شود، گندم های این گونه، سبب ایجاد آرد گندم های مورد استفاده در ایران دارای ارزش نانوایی می باشند، بنابر این ماکارونی تولیدی از رنگ مطبوع برخوردار نمی باشند، لذا از رنگ بتاکاروتن استفاده می شود

گروه سوم از رنگها، رنگهای شیمیایی مصنوعی می باشند که این رنگها برخلاف رنگهای طبیعی و مشابه طبیعی جزء مواد افزودنی شمرده می شوند و نیاز به مجوز جهت استفاده کردن می باشند. رنگهای شیمیایی مصنوعی، معمولا در نوشابه های غیر الکلی، آبنبات، آدامس و پوشش برخی از انواع شکلات استفاده می شوند

شیرین کننده در مواد غذایی

شیرین کننده ها به دو دسته مغذی و غیر مغذی تقسیم می شوند. شیرین کننده های مغذی در بدن تولید انرژی می نمایند در حالی که غیر مغذی ها تولید انرژی نمی کنند و یا با توجه به اینکه شیرینی آنها در برخی موارد بیش از صد برابر ساکاروزات در غلظتهایی که استفاده می شود تولید انرژی کمی می نماید

از انواع شیرین کننده ها گلیسریزین می باشد که از ریشه شیرین بیان Licorice استخراج می گردد و در محصولاتی مانند توتون سیگار و پیپ، آبنبات، نوشابه، شکلات و فرآورده های دارویی استفاده می شود. امروزه در برخی از نوشابه های کم کالری از شیرین کننده ای به نام آسپارتام Aspartame استفاده می کنند

در سالهای اخیر از برخی میوه های آفریقایی شیرین کننده هایی با منشاء پروتئینی استخراج گردیده است. به عنوان مثال می توان به مونیلین اشاره داشت که از میوه ای به نام سرنده پیتی Serendipity تهیه شده و حدود 2500 تا 3000 برابر ساکاروز قدرت شیرین کنندگی دارد. شیرین کننده دیگر میراکولین نام دارد که از میوه ای با نام میوه اعجاز آمیز Miracle استخراج می گردد. این ترکیب بدون طعم است اما ویژگی آن به این صورت است که طعم ترش را به شیرین تبدیل می کند، در دهان، قادر است به عنوان یک تغییر طعم دهنده، مزه آنرا به شیرینی تبدیل نماید

از دیگر شیرین کننده ها سوربیتول می باشد که در شکلات یا بستنی مورد استفاده در افراد دیابتی مصرف می گردد. در ادامس بدون قند و قرصهای ویتامینه کودکان که قابل جویدن هستند از شیرین کننده ای به نام گزیلیتون استفاده می شود. از مالیتتول در غذاهای دیابتی، محلولهای شستشوی دهان و دندان، در آدامس، شکلات، بستنی، پاستیل و آبنبات استفاده می گردد

  بازگشت

3) بسته بندی مواد غذایی

­­تاریخچه

تاریخ نشان داده است که در ابتدای تمدن بشری نیازی به بسته بندی مواد غذایی نبود، بلکه مردم برای بدست آوردن غذا از محلی به محل دیگر می رفتند تا زمانی که پناهگاههای دایمی برای خود پیدا کردند. در چنین شرایطی ناچار بودند غذا را از محل های مختلف جمع آوری کنند و به محل سکونت خود بیاورند. این نیاز باعث شد که اولین انواع بسته بندی نظیر کدوهای خشک شده، صدف ها، برگها، پوسن حیوانات و دیگر مواد طبیعی مورد استفاده قرار بگیرند. برای انتقال آب، شیر، ماست، روغن یا دوغ از پوست حیوانات  استفاده می شد. از شاخ حیوانات برای حمل و نقل و ذخیره غذا و محصولات کشاورزی استفاده کردند (هنوز در مناطق استوایی از بامبو برای ذخیره سازی مواد غذایی استفاده می شود)

بطور کلی ظهور انقلاب صنعتی به راستی تحول اساسی در نظام تولید کالایی ایجاد کرد. انقلاب صنعتی، جهان را با فوران کالاهای گوناگون صنعتی روبرو کرد. تنوع کالاها و رقابت فشرده میان تولید کنندگان و بازرگانان به تدریج هند را نیز علاوه بر علوم دیگر وارد مجموعه سیستم بسته بندی کرد. با پیشرفت بیشتر، علوم دیگری نظیر روانشناسی فردی، اجتماعی و ارگونومی به این مجموعه اضافه شد. توسعه بسته بندی سبب مستقل شدن این صنعت از مجموعه صنایع دیگر شد و رقابت و نیاز سبب گردید که صنایع بسته بندی سهمی قابل توجه از بودجه های شرکتهای تولیدی را به خود اختصاص دهد. امروزه صنایع بسته بندی تبدیل به یک تکنولوژی قدرتمند شده است

تاریخچه بسته بندی فلزی

نیاز به بسته بندی بهتر و مقاوم تر منجر به پیدایش و توسه ظروف فلزی گردید. قوطی سازی از زمان ناپلئون شروع شد. برای مدت مدیدی قوطی های کنسرو با دست ساخته می شد. از اوایل قرن بیستم، قوطی های فلزی که شکلی بهداشتی داشت رواج یافت و این امکان بوجود آمد که بتوان از تجهیزات سریعتری برای ساخت، پر کردن و بستن درب قوطی های فلزی استفاده نمود

تاریخچه بسته بندی کاغذی و مقوایی

تاریخچه و سیر تکاملی بسته بندی با مقوا و کاغذ به تاریخچه ساخت کاغذ بر می گردد، اگرچه چوب و محصولات فرعی دیگر آن از دیر باز در خدمت بشر بوده، ولی بسته بندی به صورت مقوایی و کاغذی پس از پیدایش کاغذ به وجود آمد و روند تکمیلی خود را تاکنون به سرعت طی نموده است. همانطور که می دانیم اولین بار در سه هزار سال قبل از میلاد مسیح، مصریان قدیم که در آن زمان یکی از مراکز مهم بشری محسوب می شدند، برای نوشتن از پاپیروس (Papyrus) استفاده می کردند

نخستین کارخانه کاغذ سازی در قرن ششم توسط چینی ها در سمرقند توسط اعراب این هنر به آنها آموخته شد سپس اعراب کارخانه ای در بغداد تاسیس کردند که در این کارخانه نخستین بار به جای بامبو از پارچه های سفید استفاده شد

نخستین کارخانه کاغذ اروپا در اسپانیا بوجود آمد. اسپانیایی ها برای تولید خمیر از آسیابهای آبی استفاده نمودند و کم کم توری سیمی جایگزین توری های بامبو که بوسیله چینی ها بکار می رفت، بعد ها این هنر وارد کشورهایی دیگر نظیر فرانسه و هلند شد. در ایران بعد از کارخانه سمرقند که توسط چینی ها اداره می شد، اولین کارخانه کاغذ سازی در سال 1328 در کهریزگ احداث شد که کاغذ های باطله را برای تولید کاغذ و مقوا استفاده می کرد، بعد از آن تعدادی واحد تولیدی دیگر در سایر نقاط ایران بوجود آمد. اولین کارخانه مدرن ایران در سال 1349 در «هفت تپه خوزستان» برای تولید کاغذ های تحریر با استفاده از تفاله نیشکر (baggasse) احداث شد. متعاقب آن کارخانه چوب و کاغذ ایران (چوکا) با استفاده از خمیر های وارداتی و خمیر های داخلی، کاغذ های کرافت و بسته بندی را تولید نمود

تاریخچه بسته بندی پلاستیکی

توسعه صنعت پلاستیک به سال 1843 برمی گردد، وقتی دکتر montgomeric جراح آفریقایی گزارش داد که می توان با استفاده از ماده اولیه کائوچو (Percha gutta) دسته خوبی برای چاقو ساخت. بعد از این که شرکت gutta Percha شکل گرفت جوهردان و توپ بیلیارد نیز تهیه گردید

در رابطه با صنعت بسته بندی با اختراع پلی اتیلن پیشرفت غیر منتظره ای در انگستان رخ داد. در دسامبر 1935 شیمیدان های انگلستان طی واکنشی، تحت فشار زیاد و با تغییر دادن میزان به ماده جدیدی به نام اتیلن دست یافتند که خواص عایق حرارتی خوبی داشت

تاریخچه بسته بندی منسوج

برای بسته بندی مواد غذایی (مثلا میوه و سبزیجات) منسوجات توری همان چیزی است که هم ویژگی دیده شدن و هم دوام را برآورده می کند. بعضی گوشت و فرآورده های گوشتی آماده، نیاز به محافظت دارند و بدین منظور از توریهای کشدار استفاده می شود. در نگهداری گوشتهای یخ زده توریهای کشدار کار جابه جایی و محافظت آنها را در برابر سرما زدگی تسهیل می کنند

تاریخچه بسته بندی شیشه ای

پیش از اواخر قرن نوزدهم، نه تنها ابجو بلکه آب معدنی، سس، ترشی، مربا، و محصولات دیگر که پیش از این بصورت آزاد فروخته می شدند برای فروش در ضرفهای شیشه ای بسته بندی می شدند. بطری هنوز با روشی به نسبت عقب مانده تولید می شد. بطریهایی که به روش باد کردن در قالب، در این دوره تولید می شدند از آن چنان اشکال عجیب و غریبی برخوردار بودند که تا پیش از جنگ جهانی اول، هر شیشه ای که می شناختند و یک روزنه داشت، بطری می گفتند. اما در طول قرون گذشته، تولید بطری بتدریج رو به اصلاح گذاشت

با ساخت و تولید انبوه بطری و تنوع در ابعاد و حجم آن بشر کنونی توانسته است در بسته بندیها ظروف شیشه ای را یک امر مهم به حساب آورد و تا حدودی نقش آن را آشکار سازد. امروزه بیش از صدها نوع از اجناس و مواد در بسته های شیشه ای بسته بندی می شوند و با کیفیت برتر به بازار فروش عرضه می شوند. البته باید متذکر شد که علم شیشه و شیه گری در ایران نیز از زمانهای قبل بوده و هم اکنون نیز رو به رشد است

استفاده از شیشه برای امور بسته بندی بعد از جنگ جهانی دوم همواره سیر صعودی داشته است. چرا که شیوه های تولید سریع و پیوسته و اتوماسیون تولید بطریها و پرکردن آنها به تولیدکنندگان این امکان را داده که از پس تقاضاها بر آیند و قیمت آنها را پایین نگه دارند. در نتیجه پژوهشگران راههایی برای اصلاح هر چه بیشتر مقاومت مکانیکی و شیمیایی ظروف شیشه ای پیدا کردند و می کنند. بطور کلی باید گفت شیشه ماده ایده آلی برای ظروف بسته بندی یا ترکیبی از کارایی، بهداشتی، و زیبایی آن است. به عنوان یک مثال زنده می توان اذعان داشت که در بسیاری از کشورهای پیشرفته عمده ترین تولید کنندگان مواد غذایی (بخصوص غذای کودکان) استفاده از ظروف شیشه ای را در روش کار خود قرار داده اند. با تمام اینها هرچند که شیشه ماده مناسبی برای بسته بندی بعضی مواد است برای برخی کالاهای خاص بهترین ماده بسته بندی است

اهداف بسته بندی

مهم ترین هدفی که در بسته بندی محصولات غذایی مدنظر است افزایش طول عمر نگهداری محصول یا Shelf Life آن می باشد. ماده بسته بندی از طریق تنظیم فضای مناسب در داخل بسته با توجه به ویژگی های نگهداری محصول زمان ماندگاری آن را افزایش می دهد. در این مورد به خصوص هماهنگی بین ویژگی های ماده بسته بندی و نیازهای نگهداری محصول می باید فراهم گردد. هدف دیگری که در استفاده از بسته بندی محصولات مدنظر است، بهبود حمل و نقل، انبارداری و عرضه محصول می باشد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تولید انبوه محصولات بدون استفاده از بسته بندی، عرضه محصول به صورت عمده فروشی یا خرده فروشی با بازار امکان پذیر نیست. یعنی با وجود اینکه به نظر می رسد بسته بندییک هزینه اضافی را برای تولید کننده تحمیل می کند، اما باید در نظر داشت بدون استفاده از بسته بندی کل هزینه تولید به هدر می رود. در چنین بسته بندی هایی باید به ایعاد بسته از نقطه نظر قابلیت حمل و نقل و عرضه آن توجه شود و همچنین باید به شیوه زندگی مردم و میزان مصرف محصولات مختلف در هر  جامعه دقت شود. محصولات باید در بسته بندی هایی عرضه شوند م در صورت نیاز در یک یا دو وعده مورد مصرف قرار گیرند. این موضوع به خصوص در مورد محصولات صادراتی حائر اهمیت است

بسته بندی از نقطه نظر جذاب نمودن ظاهر بسته و بازار پسند کردن آن نیز اهمیت زیادی دارد. این جنبه از بسته بندی کردن در بعضی موارد بقیه اهداف کاربرد آن را تحت پوشش قرار می دهد. در حالیکه تولید کننده هوشیار باید از این خطر دوری کند، چرا که سرمایه گذاری بیش از حد و اندازه بر این جنبه از بسته بندی نه تنها باعث موفقیت محصول در بازار نمی گردد بلکه شکست آن را نیز موجب می گردد. در این مورد می بایستی همواره میزان سرمایه گذاری انجام شده هماهنگ با محتویات درون بسته باشد چه از بعد اقتصادی و چه از بعد اطلاعاتی که از این طرق در اختیار مصرف کننده گذاشته می شود

 بسته بندی عمل مناسبی برای درج اطلاعات و ارایه اطلاعاتی است که تولید کننده موظف است در اختیار مصرف کننده قرار دهد. از این طریق رعایت قوانین و مقررات صنایع غذایی یاری می گیرند

ارایه اطلاعات ممکن است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم انجام گیرد. درج اطلاعاتی نظیر دستورالعمل مصرف کالا، ترکیبات سازنده و ارزش غذایی آن، تاریخ مصرف، تاریخ انقضاء کالا، به طور مستقیم انجام می شود. در حالی که برخی اطلاعات به طور مستقیم با استفاده از رنگی مه در طراحی های بسته به کار رفته و یا علائم اختصاری که به طور بین المللی پذیرفته شده به مصرف کننده منتقل می گردد. به عنوان مثال، رنگ سبز نشان دهنده بی ضرر بودن محصول است. این موضوع ممکن است به منشا طبیعی و یا گیاهی محصول مربوط گردد و یا به فراوری اضافه ای که جهت استخراج برخی ترکیبات مضر در آن محصول به کار رفته مربوط می گردد

در هر حال مصرف کننده با دیدن رنگ سبز قالب در بسته احساس مطلوبی مربوط به بی ضرر بودن آن خواهد داشت

برخی رنگ ها به طور بین المللی برای برخی محصولات پذیرفته شده اند. مانند رنگ قهوه ای یا طلایی برای محصولات با منشا قهوه یا کاکائو. از میان علایم بین المللی دو علامت متداول به این شکلند

 این علامت نماینده قابلیت بازیافت ماده بسته بندی است که در مورد مواد پلیمری استفاده می شود و ممکن است در داخل آن شماره هایی ذکر گردد و آن مربوط به کدگذاری است که از سوی انجمن صنایع پلاستیک به منظور ذکر جنس بسته و ماده بسته بندی تعیین شده است.این علامت به معنای Reuseable می باشد. یعنی ماده بسته بندی به همان شکل موجود مجدداً قابل استفاده است و به طور مشخص در مورد بطری های نوشابه قابل استفاده است

بسته بندی مواد غذایی

  تحقیق بررسی‌ الگوی رشد کودکان زیر 2 سال‌ در شبکه بهداشتی‌ فایل ورد (word) دارای 66 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد تحقیق بررسی‌ الگوی رشد کودکان زیر 2 سال‌ در شبکه بهداشتی‌ فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه تحقیق بررسی‌ الگوی رشد کودکان زیر 2 سال‌ در شبکه بهداشتی‌ فایل ورد (word)

چکیده;.Iمقدمه و اهمیت موضوع
فصل اول(کلیات)
عوامل  موثر بر رشد و نمو;.4 مراحل تکاملی کودک5   شاخص های تن سنجی..7 وزن.9 وزن برای سن
قد
وزن برای قد.10 شاخص توده ی بدنی;
دور سر برای سن;
ارزیابی رشد کودکان;
رشد طبیعی در کودکان;
انحراف از رشد طبیعی
اختلال در رشد(FTT)
عوامل موثر در اختلال رشد;
تشخیص اختلال رشد;
درمان اختلال رشد
سرانجام کودکان FTT;
کودکان با وزن کم هنگام تولد.(LBW);
سوتغذیه پروتیین_انرژی;
ماراسموس;
کواشیورکور;
عوارض سوتغذیه
درمان سوتغذیه
چاقی درکودکان
فصل دوم
(نیازهای در کودکان);
انرژی
پروتییین
اسید چرب;
کربوهیدرات
آب
مواد معدنی
آهن;
کلسیم
روی;
ویتامین ها
ویتامین D;
ویتامین K;
ویتامین B12;
فصل سوم
مروری بر مطالعات در ایران;
مروری بر مطالعات در جهان;
فصل چهارم
روش تحقیق
فصل چهارم(یافته ها)
یافته های حاصل از پژوهش;
فصل پنجم
بحث و بررسی یافته ها
نتیجه گیری
پیشنهادات;
منابع و ماخذ
فهرست منابع

بخشی از منابع و مراجع پروژه تحقیق بررسی‌ الگوی رشد کودکان زیر 2 سال‌ در شبکه بهداشتی‌ فایل ورد (word)

-ابراهیمی ممقانی مقام مقامی جبررسی تن سنجی کودکان زیر 2 سال مناطق شهری و روستایی تبریزخلاصه مقالات سومین کنگره تغذیه ایراندانشگاه علوم پزشکی اصفهان 

-احمدی بخشندی.عوامل موثر در شیوع بالای وزن کم هنگام تولدپایان نامه ی دکتری دانشکده بهداشت و تغذیه دانشگاه علوم پزشکی 1و 9 10 31-30 43 54

- افشار ح، زکىزاده ج، گوهریان ا، نشاط درست، ب. بررسی شیوع FTT و علل آ ن درمنطقه 24 متری اصفهان در سالهای 73 و 74، پایان نامه دکترا، شماره 3094، سال 1374فهرست تشریحی مقالات تغذیه‌ای کشور، انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع کشور،1378،جلد 6 ،ص 59

-برمن رکلیگمن ر.مبانی طب داخلی کودکان نلسونحیان 1381   77 و95-

4- برمن رکلیگمن رجنسن ه.سهیل ادیب نژاددرسنامهطب کودکان نلسونحیان 1383 7و55-57و95-64

-بهبود رشد و تغذیه کودکان (مجموعه آموزشی ویژه پزشکان) وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی

-ترویج اسلامی سملک ع.تغذیه تکمیلی شیرخوارانانتشاراتت همدل 1385 24-22

-حیدری تقریشی فامینی م.بررسی رشد کودکان زیر 2 سال جهرم و مقایسه آن با معیارهای NCHS مجله دانشکده علوم پززشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد1384 3 47-42

درستی احجت پ.تغذیه و چاقی در کودکان انتشارات دنیای تغذیه 1385 94-90و95-99

دانشمند م، روانشاد ش. تعیین فراوانی اطفال زیر 2 سال مبتلا به FTT تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی روستائی کاشان از مهر1371 تا مهر 1372 پایان نامه دکترا، شماره 11-WS، ، سال 1372فهرست تشریحی مقالات تغذیه ای کشور (1373-1374) .انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذائی کشور ،1375،جلد 5،ص

دهقان م، روانشاد ش، تعیین میزان شیوع سوءتغذیه پروتئین – انرژی در کودکان کمتر از 2 سال شهرستان کازرون در سال 1373 پایان نامه دکترای پزشکی، شماره 3357، سال 74، فهرست تشریحی مقالات تغذیه ای کشور (1373-1374) .انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذائی کشور ،1375،جلد 5،ص

رحیمی ع.بررسی و مقایسه اثر آموزش رفتاری و تغذیه ای مادر و مکمل یاری روی بر رشد کودکانپایان نامه ی دکتری دانشکده بهداشت و تغذیه دانشگاه علو پزشکی تبریز 81 10-9

سالم زشیخ فتح الهی ماسماعیلی ع.شیوع سوتغذیه در کودکان 5-1 ساله شهر رفسنجانمجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان 1381 4 265-260

سعیدی رمنحنی رشد کودکاناردیبهشت 1387

سیمای تغذیه کودکان در استانها. وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی. آبانماه.1377

شهرکی م رخشانی فارزیابی کودکان 36-0 ماهه در مراکز بهداشتی-درمانی شهرستان های استان سیستان و بلوچستانخلاصه مقالات سومین کنگره تغذیه ایراندانشگاه علوم پزشکی اصفهاناسفند ماه

شیخی ع، ارشادی ا، یزدانی ع، حیدری م. تعیین فراوانی اطفال زیر 2 سال مبتلا به FTT (اختلال رشد) تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی شهرستان کاشان. پایان نامه دکترا، شماره 12-WS. سال 1372فهرست تشریحی مقالات تغذیه ای کشور (1373-1374).انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذائی کشور .1375 ،جلد 5،ص87

صراع عمسایل رایج طب اطفالانتشارات قلمی137164-57

فلاح زاده ابرقوی ع، روانشاد ش. بررسی میزان شیوع سوءتغذیه در کودکان کمتر از 5 سال شهر ابرکوه. پایان نامه دکترا, شماره 4063، ، سال 1376فهرست تشریحی مقالات تغذیه ای کشور(1375ـ1376).ا (1375ـ1376).انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذائی کشور ،1378،جلد7،ص

فصلنامه علمی پژوهشی فیضبررسی میزان رشد تا دو سالگی کودکان مناطق روستایی شهر بابل

نعمتی عباقی ع.ارزیابی وضعیت آنتروپومتریک پسران کمتر از 6 سال اردبیل

  کبیری م، طرفه نژاد م، سالاری س، خوشخان ح، موحدی م. بررسی شیوع سوءتغذیه در اطفال زیر 5 سال استان یزد. پایان نامه دکتر ا‌‌سال.1373‌.فهرست‌تشریحی مقالات‌تغذیه‌ای کشور(1375-1374)،انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذائی کشور ،1378 ،جلد 6،ص 62

ناصری ح.بررسی الگوی رشد کودکان زیر 2 سال شهر تسوج و مراکز بهداشتی تابعپایان نامه ی کارشناسی دانشکده بهداشت و تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز

  ناصری م، عسکری س، جراحی ا. بررسی شیوعFTT در کودکان زیر 2 سال در شهر زنجان. پایان نامه دکترا, شماره 1-530، ، سال 1374فهرست تشریحی مقالات تغذیه‌ای کشور (1373-1374).انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذائی کشور ،1375،جلد 5،ص 89

ولدخانی ن.تعیین وضعیت قد و وزن کودک زیر 3 سال بر اساس منحنی رشد 1385 

مقدمه و اهمیت موضوع

تغذیه مناسب برای تامین رشد ونمو طبیعی‌کودکان دارای نقش اساسی است.(Berman,2002)

نیازهای‌تغذیه‌ای‌انسان‌هاطی‌دوران‌مختلف‌زندگی‌تفاوت‌عمده‌‌‌‌وآشکاری‌دارد.کودکان‌ازجمله‌گروهای‌آسیب‌پذیری هستند که نیازهای تغذیه ای متفاوت آنها باید موردعنایت وتوجه ویژه باشد

کمبودهای مواد مغذی به سرعت منجربه بروزعوارض‌وآثارناشی‌ازسوتغذیه میگردند.ودرهمان‌حال‌اضافه دریافت مواد غذایی منجربه ظهور نوع دیگری ازسوتغذیه یعنی چاقی درکودکان میشود.کم تحرکی ودریافت مواد غذایی کم ارزش وپرانرژی وعادات نامناسب درزندگی کودکان آنها را به سمت اضافه وزن و چاقی سوق می دهد.(درستی1385)فقر تغذیه درکشورهای درحال توسعه بسیارشایعتر از کشورهای توسعه یافته است.تخمین های اخیردر مورد شیوع عدم تامین غذایی درکشورهای درحال توسعه که بر اساس برآوردهای فقرتغذیه بنا شده اند نشان می‌دهند که حدود 18درصد کل افراد درکشورهای درحال توسعه درفقرتغذیه بسرمی‌برند.(نلسون 1382) شواهدی پیشنهاد می دهند که فقر تغذیه اثرات کلی بر سلامت کوتاه مدت و طول عمر و نیز کیفیت زندگی حاصل ازآن دارد این اثرات نه تنها شامل اثرات حاد بر میزان بیماری ومرگ ومیر است بلکه شامل اثرات طولانی مدت برتوسعه شناختی واجتماعیظرفیت کار فیزیکیمولد بودن ورشد اقتصادی دارد

به عنوان مثال نا امنی غذایی درزنان با شدتی که باعث ناکافی بودن مواد مغذی میشوند وفقر تغذیه متعاقب آن به شیوع بیشتر نوزادن با وزن کم تولد (LBW) منجر میشود وممکن است تولید شیر پستانی را نیز تحت تاثیر قراردهند. این تاثیرات متعاقبا باعث بروزاختلالات نمو شناختی و نورولوژیک می‌شوند که درنتیجه میزان کارامدی افراددربزرگسالی راکاهش میدهند.همچنین افرادی که با شدت بیشتری آسیب دیده اند ممکن است قابلیت شغلی ضعیفی داشته باشندکه‌درنتیجه توانایی آنها برای تامین غذایی‌کاهش می‌دهداین سیکل معیوب ممکن است ازنسلی به نسل‌دیگرتداوم یابد وباعث ماندگاری عواقب بیولوژیک فقر تغذیه شود.(نلسون 1382)

مطالعات آینده نگر پیشنهاد میکند که کودکان شدیدا کم وزن (کمتر از 60% وزن قابل قبول برای سن ) 8 برابر بیشتر ازکودکان با تغذیه طبیعی درمعرض خطر مرگ و میر قرار دارند وکودکانی که به طور متوسط کم وزن هستند (بین 69-60 درصد وزن قابل قبول برای سن) 4 برابر ببیشتر درمعرض خطرند وحتی‌کودکانی که به طورخفیف کم وزن میباشند(بین79-70درصد وزن قابل قبول برای سن )2برابربیشتردرمعرض خطرند

شیوع بالای مرگ و‌میر درکودکان کم وزن پیشنهاد میکند که بیش از نیمی ازمرگهای کودکان ممکن است به طورمستقیم یا غیرمستقیم به علت فقر تغذیه باشد به علاوه 83 درصد ازاین مرگها ازفرم خفیف تا متوسط فقرتغذیه ناشی میشودیک‌عامل عمده درواقع قابلیت قوت‌گرفتن بیماری عفونی‌توسط فقرتغذیه است‌همچنین افرادی‌که ازسو تغذیه دوران‌کودکی زنده مانده اند نسبت به‌آنهایی‌که تغذیه مناسب داشته اندودرهمان محیط زندگی کرده اند درعملکرد  شناختی و وضعیت تحصیلی کمبودهایی را نشان  میدهند. (Berman,2004)

ارزیابی‌رشدیک جز اساسی ازمراقبت بهداشتی کودکان می باشدزیراتقریبا هرمشکلی‌درزمینه فیزیولوژیک ارتباط بااشخاص و اجتماعی می‌تواند اثرنامطلوبی روی رشد‌داشته باشد.بهترین وسیله درارزیاب‌رشدنمودار است. shari,1997))

از جمله عوامل موثر دررشد عبارتند از:عوامل ژنتیکیرشد داخل رحمعوامل اندوکرینیتغذیهمحیطنژاد طبقه ‌اجتماعی واقتصادیبیماری‌های‌عفونیفقرتغذیه‌ای‌مادروزن‌کم تولد‌ وغیرمی‌باشد (Berman,2004) که شاید مهمترین علت افت رشدسوتغذیه باشد که هنوز در نقاط مختلف دنیا و نیز ایران مساله بسیار مهمی است.عدم تامین غذایی وفقر تغذیه تظاهرات رفتاری یا بیولوژیکمشکلاتی هستند که ریشه درجامعه جهانی از سطح فردی وخانوادگی تا سطح جمعیتیکشوری و بین المللی دارند بنابراین مقررات علمی گسترده‌ای باید طراحی شود تا امکان ایجاد راه حل‌های موثروطولانی مدت رابه حداکثر برساند

برخوردعلمی برای حل چنین مشکلی باید دربرگیرنده دانشهای بیولوژیکی باشد که هسته اصلی قوانین تغذیه ای را تشکیل میدهند(Berman,2004)

عوامل موثر بر رشد و نمو

رشد ونموانسانها متاثراز دوعامل بسیار مهم ارث ومحیط‌است که درمورد عامل ارث که یک عامل بالقوه است تاثیرکمی می‌توان درآن گذاشت اما درمورد عامل محیط فاکتورهایی را می‌توان تقویت‌کرد ویا کاهش داد

عوامل محیطی دردومرحله قبل وبعدازتولد قابل ملاحظه می‌باشد

1- عوامل محیطی قبل ازتولد مانند

تغذیه صحیح مادر

وضعیت اقتصادی ، فرهنگی ، بهداشتی وبرخی ازبیماریهای مادرمی‌تواند برروی جنین اثرگذارباشد مانند : سرخجه ، سیفلیس که می‌تواند باعث عفونت جنین دررحم شود

2-فاکتورهای‌محیطی‌بعدازتولدنقش‌بسیارمهمی‌دررشدونموکودک‌داردکه‌عبارتنداز

صفات‌ارثی وژنتیکی:عوامل‌ژنتیکی بررشدوتکامل‌اجتماعی وعقلانی‌وشخصیت‌موثر است

سن : رشدونمو درسال اول زندگی ودوران بلوغ سریعتر ازدیگر دوره‌های زندگی است

جنس : دوران بلوغ جنسی دختران ازده سالگی وپسران ازسیزده سالگی آغاز می‌شود

تغذیه:‌نقش بسیارمهمی‌دررشد ونمو دارد .بخصوص در3 سال اول عمرکودک دارای اثرات بسیارمهمی بررشد مغزی ‌وجسمی‌طفل ‌برجای ‌میگذارد‌کمبود غذاها‌‌ مثل‌کمبود ویتامینDویاکمبودپروتئین‌مانع‌رشد‌ونمومی‌شود. وهمچنین‌تغذیه‌نامتعادل‌نیزمانع‌رشدونمومی‌شود

بیماریها:‌ بیماریهای ‌مزمن‌ واسهال ‌وعفونت‌یا ناهنجاریهاهای ‌مادرزادی ‌سبب ‌تاخیر رشد ‌ونمو می‌شود .عوامل‌آندوکرین( غدد درون ریز )، کم‌کاری بعضی ‌غدد مترشحه ‌درون‌ ریز مثل ‌تیروئید و هیپوفیز سبب تأخیررشد می‌شود

3-عوامل‌محیطی:معتقدندکه‌بین‌فصل‌ورشدارتباط‌کمتری وجودداردولی‌به هرحال مطالعات نشان داده‌اند که درفصل بهاررشد قدی ودرفصل‌زمستان رشد وزنی بیشتر میباشد

4 – عوامل روانی: که بیشترباعث کم اشتهایی وبه دنبال‌آن سبب تاخیررشد می شود

5-وضع‌اقتصادی،فرهنگی،بهداشتی،فقر،کمبودسرویس‌های بهداشتی،عادات‌غلط‌وعدم‌اطلاع از تغذیه صحیح و بهداشتی باعث تاخیررشد میو شود

6-عوامل فرهنگی وعوامل دیگر:وزن‌هنگام تولد چند قلویی وقت نداشتن‌مادر تولیدات‌کشاورزی محدود محدود ناامنی غذایی

مراحل تکاملی کودک

متخصصین‌اطفال نیاز به‌درک‌الگوهای رشد و نمودارند به‌این علت‌که بتوانند هرگونه تاخیر تاخیریاناهنجاری درنموراتشخیص‌دهند.یک‌روش دیگردرارزیابی میزان‌تکامل‌کودک مشخص کردن میزان تکامل درحوزه های معینی مثل توانا ییحرکات ظریفا جتماعی خلقیتکلم وخلقیتکلم‌ وشناختی‌ میباشد.نشانه‌ها یمراحل تکاملی‌‌ تکاملی‌کودک درجدول شماره1آمده است. (Berman,2002)

شاخص های تن سنجی:      

ارزیابی سطح تغذیه درکودکان به منظور شناسایی کمبود یا اضافی دریافت مواد غذایی و برآورد مقدار مطلوب انرژی دریافتی برای پیشبرد رشد و سلامتی کودک لازم و ضروری است

آنتروپومتری

ارزیابی آنتروپومتریکی(استفاده ازداده های تن سنجی)جزیی ضروری درارزیابی سطح تغذیه ومراقبتهای پایشی درکودکان است.انواع اندازه گیری آنتروپومتری وجود دارد که هرکدام اطلاعات متفاوتی را دراختیار میگذارد و هیچ اندازه ای به تنهایی برای مشخصه های کامل وضع تغذیه ای فرد کفایت نمیکند.اندازه گیری های تن سنجی همانند وزنقددورسر وکلفتی چین پوستی وضع تغذیه ای کنونی فرد را نشان میدهد درحالی که وزن هنگام تولدوزن سایر افراد خانواده و عوامل محیطی دیگر نیز بر رشد کودک موثر است و باید درکنار اندازه گیری های آنتروپومتری در نظر گرفته شوند.(درستی 1385)

رشد وزنی:

95 درصد ازکودکان وزن تولد 46-25 کیلوگرم و به طورمتوسط 35-325 کیلوگرم دارند بعد ازتولد نوزاد ممکن است به علت از دست دادن آب اضافی سلولها و تغذیه ناکافی 10-5 درصد کاهش یابد ولی بعد از 10-7 روز وزن تولد خود را به دست می آورند و بعد از آن با سرعت حدود 30 گرم در روز به رشد خود ادامه میدهند.بین 3 تا 4 ماهگی وزن کودک تقریبا 2 برابر وزن تولد می شود بعد از 6 ماهگی سرعت رشد وزن باز هم آهسته تر شده و تا 12 ماهگی روزانه 15-12 گرم به وزن کودک افزوده میشود طوری که در12 ماهگی کودک به طور متوسط 3 برابر وزن هنگام تولد میشود ودر2 سالگی به چهاربرابر وزن تولد می رسد

(رحیمی 1381)

رشد قدی:

قد هنگم تولد برخلاف وزن تولد که بسیار متغییر می باشدزیاد متغییر نیست وبه طور متوسط4±50 سانتی متر است.بعد ازتولد درابتدا رشد قدی سریع است وبه تدریج سرعت آن کاهش می یابد

قد کودک در3 ماه اول حدود 35 سانتی متردرهر ماه رشد میکند طوری که قد کودک در3 ماهگی حدود 61-60 سانتی متر می شود و بعداز 6 ماهگی هر ماه 2 سانتی متر به قد آن افزوده میشود ویک کودک 6 ماهه به طور متوسط 67-66 سانتی متر قد داشته باشد.درکل درسال اول زندگی حدود 50 درصد به قد زمان تولد افزوده میشود.ودرطول سال دوم زندگی هرماه یک سانتی متربه قدکودک افزوده میشود..(رحیمی 1381)

دور سر:

متوسط دورسرهنگام تولد 35 سانتی متر است.محیط دورسر در 6 ماه اول حدود 9 سانتی متر و در 6 ماه دوم حدود 3 سانتی متر افزوده میگردد.رشد مغز درسال دوم زندگی کاهش میابد.و بعد ازیک سالگیدر باقی عمر 10 سانتی متر به محیط سر افزوده می گردد.(صراع 1371)

دیگر شاخص های رشد کودکان

·  وزن برای سن

·   قد برای سن

.  دورسربرای سن

·  وزن برای قد

·  شاخص توده بدن  (BMI) برای سن

مقایسه شاخص های تن سنجی:

وزن:

توزین فردپایه ی بسیاری از نمایه های تن سنجی است.این روش ساده بوده و وزن فرد به طور مستقیم با سایز بدن او مرتبط است.روشی ارزان وتکرار پذیر بوده و به مقدارزیاد با چربی بدن ارتباط دارد

باید توجه داشت که وزن بدن اطلاعاتی از اجزای تشکیل دهنده ی ترکیب بدن نمی دهد.محدودیت دیگر استفاده از وزن به تنهایی این است که وزن مرتبط با قد است بنابراین بچه های بلندتر سنگین ترند و ممکن است به اشتباه چاق تلقی شوند.بنابراین استفاده ازوزن به‌تنهایی‌برای‌تشخیص چاقی توصیه نمیشود.(درستی 1385)

وزن برای سن:

اندازه ی وزن برای سن به تنهایی نمی تواند اطلاعات کافی به منظور تفاوت گذاشتن بین سوتغذیه حاد با مزمن فراهم کند

زیرا سوتغذیه مزمن درکودکان پس از مدتی ایجاد کوتاهی قد ودرنتیجه کاهش وزن میکند ولی سوتغذیه حادیاسوتغذیه درمراحل اولیه اثرکمی روی قد دارد بنابراین باعث طبقه بندی نادرست میشود

مشکل‌دیگر وزن برای سن این است که‌کودکان مبتلا به سوتغذیه شدید ادم ممکن است تا حدودی‌کمبودوزن‌راجبران‌کندنموداروزنبرحسب‌سن‌وجنس‌ترسیم‌شده‌وبا‌مرجعCDCمقایسه میشود

قد:

رشد خطیبه عنوان جزیی ازتاریخچه تغذیه‌ای کودک فرد متخصص راقادرمی سازد که سوتغذیه کوتاه مدت وبلند مدت رااز هم تشخیص دهد.طول یا قد برحسب جنس وسن در نمودار CDC رسم وبا استاندارد مقایسه می‌شود.منحنی های سرعت رشد برای کودکان طبیعی وهمچنین با بلوغ زودرس ودیررس دردسترس است.

وزن برای قد

مزیت استفاده از وزن برای قد به عنوان نمایه بیان کننده لاغریچاقی و وضعیت تغذیه ای حال وگذشته نزدیک فرداست واطلاعاتی درمورد طول مدت سوتغذیه نمی‌دهدودر نهایت اینکه نماگر بسیارساده ای است که قادربه تشخیص بین اجزامختلف بدن(مانند توده عضلانی ومحتوای چربی)و تغییرات دراندازه نسبی آنها نیست.یکی ازمزیت های‌آن مستقل بودن آن ازسن است

نمایه توده ی بدن(BMI):

این نمایه به صورتkg/m² بیان میشود. وچون تفاوت وزن افرادرابا قد وجنس آنها بیان می کند روشی با ارزش است.البته اندکی کمبود دقت دراین روش است که غیرقابل اجتناب است ودلیل آن این است که درسن بخصوص مراحل متفاوتی ازرشد درکودکان گوناگون دیده میشود.از طرف دیگر چاقی ازدیاد چربی بدن است نه ازدیاد وزن بالا بودن مقدارBMI صرفا به این معنی نیست که فردچاق است وچون BMI با قد ارتباط قوی ندارد بنابراین جمعیتهای بسیار بلند وبسیار کوتاه قد چاق محسوب مشیوند

دور سر برای سن:

رشد مغز در 3 سال اول زندگیسرعت بیشتری دارد اندازه دور سر شاخص خوبی برای نشان دادن رشد مغز و سو تغذیه درکودکان است.(درستی 1385)

ارزیابی رشد در کودکان:

ارزیابی رشد یک جز اساسی ازمراقبت بهداشتی کودکان می باشد.زیرا تقریبا هرمشکلی درزمینه فیزیولوژیک، ارتباط با اشخاص واجتماعی وسوتغذیه می تواند اثر نامناسبی روی رشد داشته باشد.بهترین وسیله د ارزیابی ر ارزیابی رشدنمودار رشد است.(Berman,2004) یک نمودار دیداری از رشد و تکامل جسمی است و برای پیگیری وضع کودک درطول زمان طرح ریزی شده است تا بتوان دگرگونی های رشد دریک زمان معین تفسیر کرد(Shari,1997)

نموداررشد یا جاده سلامتی که نخستین بار توسط دیوید مورلی طراحی وسپس توسط WHO تغییراتی در آن داده شد

وضعیت تغذیه ای کودکان با رسم وزن وقد روی چارت رشد ارزیابی میشود وبدین وسیله میتوان دریافت مواد مغذی از نظر کافی بودن به خصوص درمورد کالری و پروتیین را ارزیابی کرد

چارت رشد رایج که از سال 2000 در دسترس است و نسبت به چارت رشد(1977)قبلی تغییراتی کردهبه طور معمول توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها استفاده میشود.نمودار رشد کودکان از بدو تولد تا 3 سالگی بر پایه ی اطلاعات NHANES III و اطلاعات تکمیلی از Wisconsin&Missouri   رسم شده است.این اطلاعات تفاوتهای گروههای قومی یا نژادی که بررشد میتواند تاثیر بگذارد رامنعکس نمی کند

نمی کند وشامل همه شیرخوران وکودکان درایالت آمریکا است.به نظر می رسد که مسایل اقتصادیتغذیه ایو محیطی مهمترین تاثیرات را روی رشد داشته باشند.نمودار رشد رایج به طوردقیق الگوی رشد نوزادان شیر مادر خواررا منعکس نمی‌کند زیرا از سال 1988 تا 1994 که اطلاعات NHANES III جمع آوری کردندکمتر از50 درصد از کل نوزادان متولد شده درایالت آمریکافقط از شیر مادرتغذیه می‌کردند و فقط 10 درصد ازآنها تا 6 ماهگی منحصرا از شیر مادر تغذیه می کردند.شواهد قابل توجهی وجود دارد که نشان می دهد که سرعت رشد در شیرمادر خواران و شیرخوارانی که از فرمولا تغذیه میشوند متفاوت است.مشاهده شده که شیرخواری که از فرمولا تغذیه میکند در 12 ماهگی 650-600 گرم وزن بیشتری از شیرمادرخواران دارند.میانگین وزن شیرمادر خواران در بین 9 تا 12 ماهگی به طور قابل توجهی کمتر از شیرخوارانی است که با فرمولا تغذیه میشوند.درحالی که قد به طور قابل توجهی متفاوت نیست.بنابراین شیرمادرخوران لاغرتر به نظر می رسند وحتی ممکن است به عنوان FTT (failure to thrive) شناخته شوند چون که اغلب درپرسنتایل پایین رشد قرار می گیرند

استاندارد رشد کودکان WHO نشان می دهد که هر کودک فاقد بیماری وکودکی که مادرش آموزشهای سلامتی مانند شیر مادردادن و عدم مصرف سیگاررا به خوبی دنبال میکندچگونه باید رشد کند.استاندار های رشد رشد نرمال انسان در‌وضعیت های محیطی مطلوب را نشان میدهد ومی تواند برای ارزیابی رشد کودکان در همه جا و بدون توجه به قومیت و وضعیت اجتماعی-اقتصادیاستفاده شود

درمقایسه با نمودار رشد CDC استاندارد رشد WHO ابزار بهتری برای پایش رشد و تشخیص زودهنگام اضافه وزن و چاقی در کودکان است.(Judith,2011)

کارت استاندارد رشد بر اساس اطلاعاتی تهیه شده است که توسط مرکز ملی آْمار حیاتی آمریکا (NCHS)جمع آوری شده است. برای اینکار نمونه ای از بیش 20 هزار کودک آمریکایی از بدو تولد تا 18 سالگی انتخاب شده و بدون لباس وزن شدند. نمونه مورد بررسی شامل کودکان تازه متولد شده تا 36 ماهه و 2 تا 18 ساله بود که پس از تجزیه وتحلیل منحنی های جداگانه ای رسم شد

اطلاعات NCHS نماینده یک جمعیت از کودکان سالم و خوب تغذیه شده در ایالات متحده آمریکا است . هر چند که این جمعیت با وضعیت جمعیتی بسیاری از کشورهای جهان متفاوت است، اما با این حال منحنی های NCHS توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO)به عنوان یک استاندارد بین المللی برای رشد در 5 سال اول زندگی برای تمام کشورها پذیرفته شده است. اختلاف رشد کودکان بین کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه بیشتر مربوط به شرایط محیطی است تا اختلاف ژنتیکی. سازمان جهانی بهداشت، تهیه منحنی استاندارد کشوری را توصیه نمی کند و معتقد است کودکان درسالهای اولیه زندگی اگر در شرایط مطلوب قرار گیرند از حداکثر پتانسیل رشد خود استفاده خواهند کرد و تفاوتهای ژنتیکی بیشتر دردوران بلوغ تظاهر می کند

تجارب کشورهای دنیا نشان داده است که تمام کودکان زیر 5 سال درشرایط مطلوب بطور بالقوه از پتانسیل رشد یکسان برخوردارند . براین اساس سالها است که سازمان جهانی بهداشت استفاده از منحنی های استاندارد NCHS را برای ارزیابی وضعیت رشد کودکان به تمام کشورها پیشنهاد کرده است. مطالعات کشورما نیز نشان داده است که کودکان و نوجوانان ایرانی درطبقات مرفه و محیط مناسب اقتصادی و بهداشتی رشد جسمی مطلوب و قابل مقایسه با استاندارد NCHS دارند. (سعیدی 1387)

هنگامی‌ که به منحنی‌های رشد استاندارد نگاه کنید، 7 منحنی می‌بینید که همگی یک الگو را دنبال می‌کنند. هر یک از این منحنی‌ها نمایانگر یک صدک هستند: صدک پنجم، صدک دهم، صدک بیست‌وپنجم، صدک پنجاهم، صدک هفتادوپنجم، صدک نودم و صدک نودو پنجم.صدک پنجاهم، نماینده میانگین برای یک گروه سنی خاص است. وقتی که پزشک اندازه‌های کودک را روی منحنی قرار می‌دهد می‌تواند آن‌ها را با اندازه‌های میانگین برای گروه سنی او مقایسه کند. این به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد آیا کودک شما
آنطور که انتظار می رود رشد می کند یا نه؟برای بهتر متوجه شدن آن‌چه گفته شد به این مثال‌ها توجه کنید: اگر اندازه دور سر شیرخوار درصدک نودم باشد، به این معنی است که اندازه دور سر اواز اندازه دور سر 90 درصد از شیرخواران همان سن درکشور بیشتر است و فقط 10درصد از شیرخواران همان سن، دور سری بیشتری ازکودک شما دارند.مثال دیگر این‌که اگر وزن یک کودک 4 ساله در صدک بیستم باشد به آن معنی است که حدود 80 درصد ازکودکان همان سن او (4 ساله) وزنی بیشتر از این کودک دارند و 20% از کودکان همان سن کمتراز این کودک وزن دارند.بالا یا پایین بودن در منحنی‌های رشد لزوماً به معنای وجود مشکل نیست، مثلاً کودکی که دور سر، وزن و قدش همگی روی صدک نودم هستند یک کودک طبیعی است که به طور کلی بزرگ است. یا کودکی که وزنش روی صدک بیستم است و پدر و مادری دارد که قد و وزنی کمتر از میانگین دارند باز هم یک کودک طبیعی است البته تا زمانی‌ که این منحنی را دنبال کند. گاهی اوقات اندازه‌های یک‌‌کودک ‌درطول‌ زمان به‌ یک منحنی پایین‌ ترسقوط  می‌کند یا به یک منحنی  بالاتر افزایش

می یابد.گاهی هم اندازه‌های کودکی دردو منتهای‌الیه منحنی‌های رشد قرار می‌گیرد (یعنی زیرصدک پنجاهم یا بالای صدک نودوپنجم). برای مثال کودکی که منحنی رشدش به زیر صدک پنجم سقوط کند کم‌وزن تلقی‌می‌شودیا کودکی که منحنی رشدش بالای صدک نودوپنجم است اضافه وزن داردپزشک می‌تواند  به راحتی منحنی رشد کودک راتفسیر کند.قابل ذکر است که هرچند منحنی‌های رشد ارزش زیادی دارند ولی هم پزشک و هم والدین باید مواظب باشند که روی هر بار اندازه‌گیری تمرکز نکنند و براساس آن تصمیم نگیرند بلکه آن‌چه که مهم است روندرشد کودک درطول زمان است. بررسی منحنی رشد درطول‌زمان الگوی رشد کودک شما را نشان خواهد داد که این الگوی رشد نشان می‌دهد کودک شما در ارتباط با کودکان هم سن‌ وسالش چگونه رشد می‌کند یا این‌که نسبت به اندازه‌های به‌دست‌آمده ازمعاینه قبلی رشدش چه تغییری کرده است. این اطلاعات برای مشخص کردن این‌که فرزند شما به طورطبیعی رشد می‌کند یا نه خیلی بیشتر از اطلاعات به‌دست‌آمده از یک‌بار اندازه‌گیری،ارزش دارند

 رشد طبیعی چگونه است؟