مقاله بررسی عوامل موجه فشارهای عصبی و نقش فشارهای عصبی در کارآیی مدیران فایل ورد (word) دارای 148 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی عوامل موجه فشارهای عصبی و نقش فشارهای عصبی در کارآیی مدیران فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله بررسی عوامل موجه فشارهای عصبی و نقش فشارهای عصبی در کارآیی مدیران فایل ورد (word)

فصل اول : کلیات
مقدمه
تعریف موضوع
فرضیات تحقیق
اهمیت موضوع
اهداف تحقیق
قلمرو تحقیق
تعریف واژه‌های عملیاتی
محدودیتهای تحقیق
فصل دوم : مبانی تئوریک و پیشینه پژوهش
تاریخچه تحقیق پیرامون فشار عصبی
فشار عصبی چیست؟
اجتناب‌ناپذیر بودن فشار عصبی
مراحل فشار عصبی
مدلی برای تحلیل فشار عصبی
منابع فشار عصبی
1-عوامل طبیعی
1-1)    محیط خانواده
1-2)    محیط اجتماع
2- عوامل سازمانی
2-1) عوامل مربوط به خود سازمان
2-1-1) ساختار سازمانی
2-1-2) جو سازمانی
2-1-3) محیط فیزیکی
2-1-4 ) تضادهای صف و ستاد
2-2) عوامل مربوط به شغل
2-2-1) ابهام نقش
2-2-2 ) افراط نقش (کمی و کیفی)
2-2-3 ) تفریط نقش
2-2-4) تعارض نقش
2-2-5) روابط بین افراد
2-2-6 ) فزونی اطلاعات
2-2-7 ) نکات مربوط به مسیر ترقی
2-2-8 ) تحرک جغرافیایی
2-2-9 ) مشاغل مدیریتی
2-2-10) انتظارات نقش
2-2-11) مسئولیت برای دیگران
2-2-12) ادراک عصبی
عوامل مؤثر در تعدیل فشارهای عصبی
1)    ادراک
2)    اختلافات فردی
3)    ارزشها
4)    شخصیت
5)    حمایت اجتماعی
6)    تجربه شخصی
نتایج فشارهای عصبی
1- نتایج رفتاری
1-1)    عملکرد
1-2)    غیبت
1-3)    رضایت شغلی
1-4)    تصمیم‌گیری
1-5)    انحرافات اجتماعی
2- نتایج جسمی و فیزیولوژیکی
2-1) بیماریهای قلبی و عروقی
2-2) بیماریهای دستگاه گوارش
2-3) بیماریهای پوست
2-4) رابطه فشار عصبی با سیستم دفاع ایمنی
2-5) سرطان
2-6) سردردها و فشار عصبی
3- نتایج و عوارض روانی فشارهای عصبی
3-1) اضطراب
3-2) ناکامی
3-3) افسردگی
فصل سوم : فرایند تحقیق
روش تحقیق
روش جمع‌آوری اطلاعات
پرسشنامه‌های تحقیق
جامعه آماری
روشها و فنون آماری مورد استفاده
تکنیک همبستگی
تحلیل واریانس

تاریخچه تحقیق پیرامون فشار عصبی

 معنی اصلی کلمه استرس یا فشار از سال 1936دچار دگرگونی شده و از این سال بود که کلمه استرس را به معنای فشارهای عصبی ک مدیران و یا افراد دیگر با آن مواجه می‌شوند بکار بردند. قبل از سال 1936 و در قرون پانزدهم و بعد از آن کمله استرس بیشتر در علوم مهندسی و معماری بکار برده میدشد و بع معنای فشار برای دیوارها و یا ساخت ستونها بکار برده می‌شد. در سال 1704 معنی کلمه فشار اندکی فراتر رفته و این کلمه به معنای سختی و یا دشواری‌ها [1] و یا بدبختی بکار برده شد، همچنین در اواسط قرن نوزدهم میلادی معنای این کلمه گسترش بیشتری یافت و این کلمه به معنای تنش بر روی اعضای بدن و یا نیروی ذهنی انسان بکار برده شد

در سال 1936 محقق جوانی به نام دکتر هانس سلیه [2] در دانشگاه مک گیل با انتشار مقاله‌ای معنی این کلمه را متحول گردانید و تعریف کاملاً جدیدی از استرس ارائه داد و این کلمه را برای بیان حالتی که وی در تحقیقات خود کشف کرده بود بکار برده پس از این سال تحقیق پیرامون اثرات فشار عصبی و عوامل ایجادکننده آن ادامه یافت و از دکتر هانس سلیه که سردمدار این تحقیقات بود به عنوان پدر علم استرس نام برده شد

پس از آن تحقیقات سلیه و دیگر دانشمندان پیرامون فشارهای عصبی ادامه یافت و هانس سلیه فرایندی را کشف کرد ه طی آن فشار عصبی اتفاق افتاده و عوارض مربوط به آن ظهور می‌نماید که در بخشهای بعدی مورد بحث قرار می‌گیرد

یکی از بخشنهایی که اخیراً مورد علاقه محققین قرار گرفته و آنها در حال تحقیق بر روی آن هستند استرس شغلی و یا فشارهای عصبی شغلی می‌باشند. در این بخش ابتدا معنی فشار عصبی مشخص خواهد شد و سپس عوامل ایجادکننده فشارهای عصبی و همچنین اثرات فشارهای عصبی و عوارض فردی و سازمانی آنها مورد بحث قرار خواهد گرفت

فشار عصبی چیست؟

فشار عصبی برای افراد متفاوت دارای معانی متفاوت می‌باشد بعنوان مثال برداشتی که یک بازرگان از فشار عصبی دارد ممکن است با برداشتی که یک داروساز و یا یک مسئول کنترل برج مراقبت هوایی از این مفهوم دارد متفاوت باشد. به عبارت دیگر برخی افراد ممکن است عوامل ایجادکننده فشارهای عصبی که اصطلاحاً استرسور نامیده می‌شوند را به عنوان فشار عصبی در نظر بگیرند و برخی دیگر نیز ممکن است پاسخی که به این محرکها و یا حوادث داده می‌شود را فشار عصبی بنامند. به هر ترتیب فشار عصبی دربرگیرنده تعامل بین محرکها و پاسخها می‌باشد. فشار عصبی نتیجه و یا یک پاسیخ به یک اقدام می‌باشد که نیازها و ضرورتهای فیزیکی و روانشناختی در فرد آن را ایجاد می‌نماید. این ضرورتها و نیازهای فیزیکی و روانشناختی ممکن است از محیط اطراف فرد به فرد تحمیل شوند و در  نتیجه فرد را با فشار عصبی روبرو سازند

عوامل ایجاد کننده فشار عصبی نیز می‌توانند شکلهای متفاوتی به خود بگیرند که شامل مواردی از قبیل ضرورتهای شغلی تقاضاهای دوستان و خانواده و عواملی از این قبیل می‌باشند. پاسخی که افراد به این تقاضاها می‌دهند ممکن اس برای آنها فشار عصبی ایجاد نماید ولی نکته قابل توجه این است که عوامل زیادی وجود دارند که باعث می‌شوند پاسخهای افراد به این عوامل با یکدیگر متفاوت باشند

نکته قابل توجه این است که فشار عصبی ضرورتاً و به خودی خود بد نیست و اصولاً ممکن است اثرات مثبتی نیز در زندگی افراد داشته باشد. ولی الب به فشار عصبی با یک دید منفی نگریسته می‌شود و بیشتر به جنبه‌های منفی آن توجه می‌شود. بعنوان مثال هنگامی که یک ورزشکار در یک مسابقه ورزشی شرکت دارد عملکرد او در صورتی که او تحت تأثیر استرس مثبت[3] قرار داشته باشد افزایش یافته و او بطور مثبت در شرایط دشوار از استرس برای بالا بردن توانایی خود و کسب موفقیت استفاده می‌کند

بطور کلی می‌توان گفت که دنیای صنعتی دنیایی مملو از عوامل فشارزا بوده و انسانهایی که در این دنیا زندگی می‌کنند در معرض فشارهای عصبی مذکور قرار دارند که این فشارهایعصبی منبع بسیاری از بیماریها، مشکلات شخصی و خانوادگی و از طرفی دیگر مشکلات بسیاری از قبیل کاهش عملکرد، غیبت، ترک خدمت و تصمیم‌گیرییهای غلط و همچنین کاهش رضایت شغلی برای سازمانها به دنبال دارد. حال سؤال این است که فشار عصبی چیست؟

در تعریف فشار عصبی نظریات متعددی اظهار شده است برخی از افراد فشارهای عصبی را مجموعه‌ای از واکنشهای عمومی بدن انسان به عوامل پیش‌بینی نشده و ناسازگار محیط بیرون و همچنین محیط درون فرد می‌دانند[4]

بدین ترتیب فشار عصبی باعث از بین رفتن تعادل و سازگاری فرد نسبت به عوامل محیط درون و بیرون فرد می‌گردد و عواملی که باعث از بین رفتن این تعادل می‌شوند عوامل استرس‌زا نامیده می‌شوند

در یک بیان دقیقتر از فشار عصبی می‌توان آن را حالتی پویا و متغیر در افراد در نظر گرفت که در آن حالت افراد با فرصتهایی از قبیل کسب امتیازات متعدد و محدودیتها و تقاضاهیی مودجه می‌شوند که نتیجه آن حالت برای آنها بسیار مهم بوده و از طرفی دیگر این نتیجه برای او مهم می‌باشد[5]

البته محققین دیگر تعاریف دیگری از فشار روانی ارائه داده‌اند . به عنوان مثال دو تن از محققین به نام بیر و نیومن[6] فشار روانی را شرایطی می‌دانند که ناشی از تأثیر و تأثر افراد با مشاغل آنان بوده و علامت این فشار روانی نیز تغییرات درونی است که آنان را به انحراف از رفتار و کنش معمولی خود مجبور می‌کند و به ایجاد استرس و عوارض مربوط به آن در فرد منجر می‌شوند

بطور کلی برای اینکه فشار عصبی بالقوه‌ای به فعل درآید دو شرط لازم دارد. شرط اول اهمیت نتیجه یک کار برای فرد می‌باشد. اگر نتیجه یک وضعیت و دستیابی به آن از اهمیت بالایی برخوردار باشد در این حالت ممکن است میزان فشار عصبی که شخص تجربه میدکند نیز شدیدتر باشد. در حالی که اگر نتیجه یکی حالت یا وضعیت برای فرد اهمیت زیادی نداشته باشد دیگر دلیلی برای ایجاد فشار عصبی در فرد وجود نخواهد داشت

شرط دوم ابهام و عدم اطمینان در مورد نتیجه یک وضعیت می‌باشد. هنگامی که افراد درباره رسیدن نتیجه مورد علاقه آنها مطمئن نیستد در این حالت فشار عصبی در آنها در بالاترین سطح قرار دارد و هنگایم که از رسیدن به نتیجه مطمئن باشند فشار عصبی در آنها در پایینترین سطح خواهد بود

برای بسیاری افراد فشار عصبی معنی منفی دارد و از آن به عنوان پدیده‌ای یاد می‌کنند که باید از آن دوری کرد و اصطلاح فشارعصبی را با مسائلی از قبیل تنش، اضطراب و عصبانیت همراه می‌دانند. بعنوان مثال عواملی از قبیل نگرفتن پاداشها، مرگ همسر و غیره از جمله عوامل مهمی هستند که فاشر عصبی منفی در افراد ایجاد می‌کنند. ولی باید توجه داشت که فشار عصبی از وضعیت نامطلوب و یک اتفاق ساده پیچیده‌تر می‌باشد

عواملی همچون دریافت پاداشها کلان، دستیابی به موفقیتهای بزرگ، دستیابی به مشاغل مورد علاقه توسط افراد و غیره نیز ار جمله عواملی هستند که استرس مثبت در افراد ایجاد می‌نمایند. بنابرانی چهره دوم استرس هم چهره مثبت آن می‌باشد که دارای اثرات سودمندی در زندگی افراد است

بطور کلی می‌توان گفت که ریشه‌های استرس در الزامات زنگی کاری و زندگی شخصی افراد وجود دارد و هر گونه الزام فیزیکی و روحی خود ممکن است بک عامل فشارزا باشد و واکنش افراد نیز در مقابل این عوامل نیز فشار عصبی می‌باشد. واکنش افراد در مقابل فشارعصبی از طریق اقدامات سیستم عصبی سمپاتیک و سیستم غدد درون‌ریز و افزایش فشار خون و افزایش ضربان قلب و تنفس ظاهر می‌شود

اجتناب‌ناپذیر بودن فشار عصبی

یکی از سؤالات بسیار مهم در زمینه فشار عصبی این است که آیا افراد می‌توانند فشار عصبی را از خود دور سازند و آن را از بین ببرند؟ تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که فشا رعصبی برای اکثریت افراد اجتناب‌ناپذیر بوده و آنها را از آن گریزی نیست و اصولاً منطق و فلسفه زندگی با ایجاد فشارهای عصبی و روانی در هم آمیخته است. این بدین دلیل است که افراد در مسیر زندگی بطور روزمره با حوادثی روبرو می‌شوند که این حوادث در آنها منجر به ایجاد فشار عصبی می‌گردد. اصولاً غیرممکن است که شغلی را بیابیم که هیچگونه استرس درآن وجود نداشته باشد. تقریباً هر چیزی بطور بالقوه یک منبع فشار عصبی بالقوه می‌باشد و تنها عاملی که مورد نیاز است تا فشار عصبی در فرد ظاهر شود این است که فرد چیزی را خطرناک شناسایی کند و در این موقع است که مراحل فشار عصبی در فرد ظاهر گشته و عوارض آن را به دنبال خواهد داشت

یکی از عواملی که وجود فشارهای عصبی را در زندگی اجتناب‌ناپذیر می‌کند وجود تغییر در زندگی مادی و زندگی شخصی افراد است و این تغییرات خودبخود عوامل فشارزای سازمانی را به همراه خواهند داشت. در این زمینه دکتر هانس سلیه اشاره می‌کند که فشار عصبی عنصر لازمی در زندگی می‌باشد[7] و البته بایستی توجه کرد که بیشتر افراد از فشا رعصبی به عنوان عاملی منفی یاد می‌کنند و بر مفهوم منفی آن متمرکز می‌شوند. هنگامی که زندگی و دنیا برای انسان با ثبات باشد معمولاً او احسسا آرامش و آسودگی دارد و هنگامی که تغیییراتی خواه مثبت و خواه منفی برای وی ایجاد گردد بایستی توقعات و انتظارات او نیز همراه آن تغییر یابند

هنگایم که حادثه‌ای در زندگی رخ می‌دهد و آن بر خلاف روال معمولی زندگی می‌باشد این حادثه فشار عصبی را فرامی‌خواند. بدین دلیل است که افرادی که تغییرات زیادی را در زمان کوتاه در زندگی دارند بیشتر مستعد فشار عصبی بوده و زمینه بیماریهای مختلف در آنها فراوان است

با توجه به پیشرفت سریع تکنولوژی در بخش صنعت می‌توان چنین تغییراتی در شرکتها و بنگاههای صنعتی کشور و خواه ناخواه فشارهای عصبی را برای پرسنل و مدیران آنها به دنبال خواهد داشت. پیامدهای این فشارهای عصبی را می‌توان در سازمانها و زندگی شخصی کارکنان آنها مشاهده نمود

بنابراین آنچه که اجتناب‌ناپذیر بودن فشارهای عصبی را در سازمانهای امروزین فزاینده‌تر می‌سازد دنیای ماشینی و صنعتی و فراصنعتی امروزین است که با تغییرات سریع و فزانیده خود منابع بیشماری را برای فشارهای عصبی کارکنان و مدیران آفریده و آنها را در معرض جنبه‌های منفی این پدیده قرار می‌دهد. نتیجه فشارهای عصبی را می‌توان در شکورهای صنعتی که تحثیقات بیشتر در این زمینه انجام شده به صورت مصرف میلیونها داروی خواب‌آور و مسکن مشاهده نمود

مراحل فشار عصبی

فرایند ایجاد فشار عصبی در بدن انسان از مراحل خاصی پیروی می‌کند که این مراحل هر یک دارای نشانه‌ها و عکس‌العملهای جسمی خاصی می‌باشند. هانس سیله که برای اولین بار این مراحل را کشف کرد اذعان می‌دارد که فشار عصبی با توالی حوادث ویژه‌ای که آنها را علائم کلی سازگاری [8](GAS) می‌نامد همراه است. در این مراحل واکنشهای خاصی در بدن انسان ایجاد می‌شوند که با عکس‌العملها و تحریکات مختلف غدد درونی بدن همراه می‌باشند. ذیلاً بطور مخترصر مراح سه‌گانه ایجاد فشار عصبی که به ترتیب از آنها با نامهای «واکنش اخطار[9]» «گام مقاومت[10]» «گام فرسودگی[11]» نام برده می‌شود مورد بحث قرار می‌گیرند

1- مرحله اخطار

این مرحله یکی از مراحل پیچیده‌ای است که بوسیله عامل فشارزا ایجاد می‌شود و هنگامی که عامل فشار زا بوجود بیاید عکس‌العمل اخطار که همین مرحله می‌باشد در بدن انسان بوجود خواهد آمد. در این مرحله با ایجاد عامل ایجادکنده فشار عصبی غده‌ای به نام غده آدرنال که در فوق کلیه‌ها قرار دارد شروع به ترشح آدرنالین و ریختن آنها در خون می‌نماید. البته قبل از فعالیت غده آدرنال و ترشح آدرنالین فعالیت هیپوتالاموس به هنگام دریافت خطر توسط مغز اخطالی را به غده هیپوفیز می‌فرستد و هیپوفیز نیز هورمونی را ترشح می‌کند که منجر به فعال شدن غدد آدرنال می‌گردد

هنگامی که غده آدرنال، آدرنالین ترشح نموده و در خون می‌ریزد ضربان قلب بیشتر گردیده و خون از طریق روق به ماهیچه‌ها و مغز می‌ریزد و دستها و پاها سردتر می‌شوند و همچنین مواد غذایی بدن بیشتر ب بخشهایی فرستاده می‌شوند که بایستی واکنش اضطراری انجام دهند. همچنین در این مرحله با ترشح آدرنالین میزان تنفس و سرعت آن نیز زیاد می‌شود

برخی از محققین این مرحله را به دو بخش تقسیم کرده‌اند که در این دو بخش واکنشهای متفاوتی در بدن رخ می‌دهد. در بخش اول از این مرحله کلیه واکنشهایی که قبلاً ذکر شد از قبیل افزایش ضربان قلب ، کاهش درجه حرارت بدن ، افزایش غلظت خون و غیره رخ می‌دهد و در بخش دوم ارگانیسم مجدداً به تکاپو افتاده و بدن ابزارهای دفاعی خود را بکار می‌گیرد و پدیده‌هایی از قبیل رقیق شدن خون و افزایش پلاسمنی خون و افزایش درجه حرارت بدن رخ می‌دهد[12]

2- مرحله مقاومت

پس از مرحله اخطار مرحله مقاومت قرار دارد. در این مرحله در صورتی که عامل فشار از بین نرفته باشد بدن عملاً در مقابل آن بسیج می‌شود و ذخایر موجود را مورد استفاده قرار می‌دهد تا با عامل فشار مقابله نماید. همچنین در این مرحله موجود زنده ممکن است در مقابل عوامل هشداردهنده حساستر گردد

نکته قابل توجه در مورد مرحله دوم طولانی شدن این مرحله می‌باشد که ممکن است بتدریج باعث تهی شدن بدن از انرژی‌های موجود در آن گردیده و باعث می‌شود تا بدن مستعد تمام بیماریها شود. بیماریهایی از قبیل خونریزی دستگاه گوارش و غیره از جمله این بیماریها می‌باشند که ممکن است فشار عصبی مقدمه وقوع آنها در موجود زنده گردد

3- مرحله فرسودگی

در این مرحله بدن به دلیل ادامه بیش از اندازه فشار عصبی در مقابل بیماریها مختلف آسیب‌پذیر می‌شود و راهی برای پیشگیری از وقوع این مراحل وجود ندارد ولی می‌توان از دامنه فشار عصبی کاست و نمی‌توان آن را حذف کرد . نکته قابل توجه این است تا آنجا که ممکن است بایستی از ادامه فشار عصبی تا این مرحله جلوگیری کرد و نبایستی در مقابل ادامه فشار عصبی تا مرحله سوم صبر پیشه کرد و آن را تحمل نمود

در این مرحله بدن از نظر دفاعی ضعیف گردید و قوای آن از طریق بیماریهای مزمن تحلیل رفته و نهایتاً منجر به مرگ موجود زنده می‌گردد. البته بایستی توجه داشت که در صورتی که عامل فشار در مرحله مقاومت از بین برود عوارض منفی فشار عصبی نیز در بدن موجود زنده از بین خواهند رفت

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله بررسی عوامل موجه فشارهای عصبی و نقش فشارهای عصبی در کارآیی مدیران فایل ورد (word)

فشارهای عصبی در سازمانها هنچون عوامل دیگر دارای یکسری علل عمده می‌باشند. این علتها گاهی در بیرون از سازمان قرار داشته و گاهی نیز از داخل سازمان ناشی می‌شوند که در این بخش به تشریح این علل پرداخته می‌شود

1- عوامل طبیعی

 فشارهای عصبی همیشه ریشه در درون سازمان نداشته و ممکن است گاهی از محیط بیرون از سازمان منشاء بگیرند. عوامل فشارزای محیط بیرون از سازمان بسیار متنوع و فراوان میدباشند یکی از محققین به  نام توماس هولمز[13] تحقیقی در این زمنیه انجام داده است. در این تحقیق چهل و سه عامل ایجادکننده فشار عصبی مشخص گردیده است که هر یک از این عوامل در جامعه مورد تحقیق فشار عصبی ایجاد نموده‌اند. توماس هولمز از این عوامل به عنوان معیارهایی برای تعیین میزان فشار عصبی افراد استفاده کرد. نکته قابل توجه این است که عوامل فوق اکثراً مربوط به محیط بیرون از سازمان و بویژه خانواده بوده که به عنوان حوادث ایجادکننده فشار عصبی در افراد از آنها نام برده شده است. این عوامل از حوادث مهمی از قبیل مرگ همسر و عزیزان برای فرد شروع شده و به عواملی از قبیل تعطیلات و عیدها و تخلفات کوچک از قوانین و مقررات ختم می‌شود [14]

بطور کلی می‌توان محیط بیرون از سازمان را به دو بخش تقسیم نمود. بخش اول دربرگیرنده محیط خانواده می‌باشد که بسیاری از عوامل ایجادکننده فشار عصبی از آن منشاء می‌گیرند و بخش دوم نیز شامل اجتماع می‌باشد که هر یک به تفکیک توضیح داده می‌شوند

1-1) محیط خانواده

یکی از کانونهای مهمی که ممکن است علل فشارهای عصبی در آن قرار داشته باشند محیط خانواد می‌باشد. عواملی از قبیل مشکلات با فرزندان و همسر، و همچنین عواملی از قبیل مسائل اقتصادی خانواده از مهمترین این عوامل می‌باشند

در سالهای اخیر پیشرفتهای فنی و تکنولوژیکی اثرات شگرفی بر وظایف اساسی خانواده که همانا پرورش فرزندان و تأمین نیازهای اساسی افراد می‌باشد گذاشته است. پیشرفتهای صنعتی فشارهای زیادی را برای اداره کنندگان نهاد خانواده ایجاد نموده است و از آنجایی که اداره خانواده مسئولیت عمده‌ای بر دوش افراد می‌گذارد انجام این مسئولیت ممکن است منشاء بسیاری از فشارهای عصبی گردد. همچنین خانواده یکی از مهمترین منابع برای حمایت عاطفی در مواقع فشار عصبی می‌باشد و فشارهای عصبی که برای یکی از اعضای خانواده ایجاد گردد ممکن است به آسانی بر سایر افراد خانواده نیز تأثیر بگذارد. با ایجاد هر بحران خانوادگی میزان تنش و درگیری بین اعضای خانواده بیشتر گرددیه و احتمال بیشتری برای بیماری آنها ایجاد می‌گردد

خانواده از ابتدا شکل‌گیری مراحلی را طی می‌کند که از اتحاد و ازدواج شروع گردیده و با مراحل بعد که همانا گسترش خانواده و پراکندگی و پایان آن می‌باشند به اتمام می‌رسد[15] . در هر یک از این مراحل افراد نقشهایی متفاوت را به عهده دارند که با گذر از یک مرحله به مرحله دیگر این نقشها تغییر می‌کنند. با ایجاد این تغییرات ممکن است فشار عصبی در خانواده بیشتر گردیده و نتیجتاً تنشهایی در محیط خانواده ایجاد گردد. به عنوان مثال هنگامی که خانواده تحت تأثیر چنین فشارهایی قرار می‌گیرد ممکن است اعضای آن به عواملی از قبیل اعتیاد ، ترک کار ، الکل و غیره روی آورند

وجود تنش در خانواده‌ها علائمی نیز دارد که می‌توان از طریق این علائم به میزان فشارزایی محیط خانواده پی برد. از جمله مهمترین این علائم وجود بحثهای بیش از حد در خانواده بین فرزند و والدین می‌باشد. محیط چنین خانواده‌هایی بندرت آرام است و احساس می‌شود که خانواده مرکز آشوب می‌باشد. همچنین فرزندان به ندرت در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داده می‌شوند و اعضای خانواده بیشتر دچار بیماریهایی مانند درد معده، سردرد، ناراحتی‌های روده‌ای ، سرماخوردگی و غیره می‌شود

با توجه به توضیحات فوق می‌توان گفت که محیط خانواده می‌تواند یکی از منابع مهم فشارهای عصبی باشد و اثرات چنین فشارایی نیز ممکن است به درون سازمانها کشیده شده و عواقب سازمانی را به دنبال داشته باشد

1-2) محیط اجتماع

از جمله عوامل بسیار مهمی که باعث ایجاد فشار عصبی در مدیران می‌گردند عوامل مربوط به محیط اجتماع می‌باشند. این عوامل دربرگیرنده محیط فرهنگی و علل مربوط به آن و مسائل اقتصادی و همچنین مسائل مربوط به جامعه و مردم می‌باشند. برخوردهای ناصحیح و توفیق افراد فرصت طلب در اجتماع و همچنین مسائل اقتصادی از قبیل تورم و گرانی و همچنین بی‌ثباتی‌های سیاسی و عدم ثبات قوانین و مقررات در سطح کشور و سازمانها از جمله عوامل مهم ایجاد کننده فشار عصبی در مدیران می‌باشند که در محیط اجتماعی قرار دارند

جوامع همواره از نظر اقتصادی در حالتهای تورم و رکود کسادی و گردشهایی از این قبیل قرار دارند که تغییرات اقتصادی مذکور منجر به ایجاد عدم اطمینانها در افراد و نهایتاً فشار عصبی می‌گردند. به عنوان مثال هنگایم که اقتصاد در حالت رکود قرار دارد نگرانیهای مدیران مؤسسات و فروشندگان کالاها و صاحبان مؤسسات افزایش می‌یابد که این خود منجر به ایجاد فشار عصبی در بین آنها می‌گردد. مطالعات انجام شده نشان داده است که رکود بزرگ سال 1930 باعث بالا رفتن نرخ خودکشی در کشورهای اروپایی گردیده است. بطور کلی رکود اقتصادی باعث کاهش نیروی کار شاغل وایجاد بیکاریهای موقتی و دائم و کاهش دستمزدها و ساعات کاری کمتری می‌گردد که تمام این عوامل منجر به فشارهای عصبی در افراد می‌گردند

همچنین نبرد نظامهای سیاسی ثابت نیز می‌تواند تهدیداتی را برای پرسنل سازمانها ایجاد نموده و در نتیجه فشارهای عصبی زیادی برای آنها ایجاد نماید. تحقیقات انجام شده نشان داده است که در کشورهایی که ثبات سیاسی کمتری دارند (از قبیل کشورهای آمریکای لاتین) میزان فشار عصبی که کارمندان تجربه می‌کنند بسیار بیشتر از میزان استرسی است که کارمندانی که در کشورهای باثبات سیاسی بیشتر قرار دارند تجربه می‌کنند

یکی دیگر از عواملی که در محیط اجتماع ممکن است فشارهای عصبی زیادی برای کارمندان ایجاد نماید تکنولوژی و تغییرات آن در جامعه است. ابداعات زیاد در سطح اجتماع و همچنین میزان اتوماسیون و رباطها و کامپیوتر و غیره همواره موجب از بین رفتن برخی مشاغل گردیده و بیکاری برخی از کارمندان را به دنبال دارند. بدین دلیل این عوامل ممکن است تهدیدی برای برخی از کارمندان بشمرا رفته و عدم اطمینان آنها را نسبت به وضع موجود در محیط کار افزایش دهد و این عدم اطمینان نیز منجر به فشار عصبی برای آنها شد

2- عوامل سازمانی

یکی دیگر از عوامل بسیار مهم ایجادکننده فشار عصبی عوامل سازمانی می‌باشد. فشارهای عصبی که توسط عوامل سازمانی ایجاد می‌شوند دست کمی از سایر عوامل نداشته و گاهی حتی تأثیر بیشتری بر روی افراد و عملکرد آنها دارند. ضرب‌العجل‌های زمانی برای تکمیل وظایف و پروژه‌ها ، فشارهای فزاینده رؤسا ، فشارهای فزاینده از طرف همکاران ، تعهد و الزام در مورد انجام وظایف و غیره تماماً از جمله عواملی هستند که ممکن است منجر به ایجاد فشار عصبی در مدیران گردند

علاوه بر این عوامل، وابستگی بین وظایف شخص و وظایف دیگران و مسائل مربوط به آلودگی هوا و محیط کار، میزان درجه حرارت محیط کار از جمله مهمترین عواملی هستند که منجر به فشار عصبی و اضطراب در افراد سازمان می‌گردند

تحقیقات بسیاری در زمینه علل سازمانی فشارهای عصبی انجام شده و هر یک از این تحقیقات دسته‌بندیهای متفاوتی از این عوامل انجام داده‌اند. در این قسمت بطورخلاصه برخی از علل سازمانی فشار عصبی که یکی از محققین به آن اشاره نموده است را بطور مختصر تشریح نموده به دسته‌بندی علل مختلف فشارهای عصبی در سازمانها پرداخته می‌شود

در این تحقیق چهار علت اصلی برای فشارهای عصبی در سازمان ذکر گردیده‌اند که به ترتیب مورد بحث قرار می‌گیرند. اولنی علت سازمانی فشار عصبی دیگری با رئیس یا کارفرما ذکر گردیده است هنگامی که افراد در سازمان وظایف خود را به درستی انجام ندهند و کفایت لازم را نداشته باشند این مسئله ممکن منجر به اعمال کنترلهای مستقیم و قدرت از طرف رؤسا گردیده و نهایتاً درگیری بین آنها ایجاد نماید. این درگیریها نیز فشارهای عصبی را به دنبال خواهند داشت. از طرفی دیگر بی‌کفایتی رئیس و سرپرست نیز ممکن است به این مسئله منجر گردد که کارمند وظایف خود را نتواند بطور شایسته انجام دهد و اشتباهات زیادی در کار پیش آید و در نتیجه فشارهای عصبی را در سازمان به دنبال داشته باشد

یکی دیگر از عللی که در این تحقیق از آن به عنوان علت فشار عصبی در محیط کار نام برده شده است ترس از شکست می‌باشد. در بیشت راوقات ممکن است افراد از اینکه نتوانند آنچه از انها انتظار می‌رود را انجام دهند و اینکه دیگران از او کار را بهتر بدانند و غیره ترسی در وجود خویش داشته باشند که این ترس ممکن است منجر به ایجاد فشار عصبی در آنها گردد. بنابراین برای از بین بردن این ترسها همواره باید متناسب با توان افراد به آنها کارها را واگذار کرد

علت دیگری که برای فشار عصبی از آن نام برده شده است برنامه‌های کاری فشرده برای افراد در سازمانها می‌باشد. اغلب اوقات در سازمانها کارها به گونه‌ای تقسیم‌بندی می‌شوند که افراد بایستی چندین کار را بطور همزمان انجام دهد. انجام کارهای متفاوت و متنوع زیاد در زمانهای متفاوت اغلب موجب خستگی و فشارهای عصبی و جسمی برای افراد می‌گردد. لذا برای جلوگیری از فشارهای بیش از حد بایستی از تنظیم برنامه‌های فشرده کاری خودداری نمود

علت دیگری که در سازمانها به چشم می‌خورد و در این تحقیق نیز به آن اشاره گردیده است نبود امکانات کافی برای انجام کار می‌باشد. منظور از امکانات وسایل مادی و ابزارهای مورد نیاز و همچنین همکاری دیگران می‌باشد که فقدان آنها منجر به فشارهای عصبی برای افراد خواهد شد[16]

با اندکی تأمل در علل فوق‌الذکر برای فشارهای عصبی می‌توان دریافت که این علل بطور کلی به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. دسته اول علل مربوط به خود سازمان و رهبری و جو عمومی سازمان می‌باشند که تأثیرزیاد در ایجاد فشارهای عصبی در سازمان دارند. دسته دوم نیز مجموعه علل سازمانی هستند که در شغلهای موجود در سازمان نهفته‌اند

از جمله علل دیگر دسته اول می‌توان از ساختار سازمان و مسائل مربوط به جو سازمانی و محیط فیزیکی موجود در سازمان را نیز نام برد که هر  یک ممکن است به گونه‌ای منجر به فشارهای عصبی در مدیران و پرسنل سازمان گردند. همچنین از جمله عوامل دسته دوم نیز می‌توان به مسائل مربوط به نقش افراد و افراط و تفریط این نقشها و همچنین ابهام در نقشها و غیره را نام برد که هر یک از آنها از جمله منابع بالقوه فشارهای عصبی در سازمانها می‌باشند

2-1) عوامل مربوط به خود سازمام

منظور از این عوامل آن دسته از عواملی است که از حیطه درونی مشاغل و ماهیت انها خارج بوده و بیشتر به محیط سازمان و افراد دیگر در محیط کار و جو عمومی و ساختار سازمان مربوط می‌شوند شاید بتوان این عوامل را آن دسته از عواملی دانست که از محدوده مشاغل افراد خارج هستند، و در برگیرنده عواملی همچون خط مشی‌های سازمانی و حتی شرایط فیزیکی سازمان نیز می‌گردند. یکی از محققین این عوامل را به چهار دسته خط مشی‌های سازمانی که در برگیرنده قوانین خشک و غیرقابل انعطاف و جابجایی‌های نابجای افراد می‌گردد و ساخت سازمانی و شرایط فیزیکی و فرایندهای سازمانی تقسیم نموده است[17]

بطور کلی می‌توان عوامل غیر شغلی سازمان را به چهار دسته تقسیم نمود

1-   «ساختار سازمانی » ،

2-   «جو سازمان » ،

3-   «محیط فیزیکی »،

4-   «تضادهای صف و ستاد»،

ذیلاً بطور مختصر به تشریح هر یک از عوامل مذکور پرداخته می‌شود

2-1-1) ساختار سازمانی

ساختار سازمانی می‌تواند به صورت بلند [18] یا تخت [19]طراحی گردد که هر یک از این ساختارها در شرایط خاصی و برای اهداف خاصی می‌توانند کارا باشد. البته ساختارهای سازمانی به گونه‌های دیگری از قبیل ماتریسی و ساختهای متداخل می‌توانند طراحی گردند که هر کدام از این ساختارها در شرایط خاصی کارآیی بالایی دارند. علاوه بر این ساختار سازمان تعیین کننده چگونگی روابط رسمی بین پستهای مختلف بوده و جایگاه افراد را در بخشهای مختلف سازمان و همچنین بین زیردستان و بالا دستان تعیین می‌نماید

از جمله مواد دیگری که به وسیله ساختار سازمانی مشخص می‌شود میزان جدایی و فاصله بین افراد و همچنین کانونهای تصمیم‌گیری می‌باشد. تمرکز ساختار سازمان نشان دهنده تصمیم‌گیری متمرکزتر و عدم تمرکز آن نیز ممکن است مشارکت بیشتر کارمندان را در تصمیم‌گیریها نشان دهد و مشارکت در تصمیم‌گیریها و میزان آن نیز با فشارهای عصبی در ارتباط می‌باشد

یکی دیگر از عواملی که ممکن است منبعی برای فشارهای عصبی و روانی در سازمان باشد چگونگی وضع قوانین و مقررات می‌باشند. ساختار سازمانی مشخص می‌کند که قوانین و مقررات در کجا وضوع می‌شوند و در صورتی که شیوه قانونگذاری در ساختار سازمان تعیین نگردد این امر ممکن است فشار عصبی را به دنبال داشته باشد

2-1-2) جو سازمانی

[1] – Straits

[2] – Dr.Hans Selye

[3] – Eustress

2- امین‌الله ، علوی، روانشناسی مدیریت و سازمان (رفتار سازمانی) ، پیشین ، ص 228

[5] – Stephen Robbinz, OP,Cit,P

[6] – Beehr and Newman

1-مارتین شفر، “فشار روانی ؛ ماهیت پیشگیری و سازگاری” ؛ ترجمه پروین بلورچی، چاپ دوم ، انتشارات پارنگ ، سال 1370، ص 43

[8] – General Adaptaton Syndrome

[9] – Stage of Exhauastion

[10] – Stage of Resistance

[11] – Alarm Reaction

5- پیرلو، هنری لو ، «استرس دائمی» ، ترجمه عباس قریب ، مشهد ، انتشارات درخشش ، 1371 ، ص 34

[13] – Tomas Holmes

[14] – Rovert A.Barn & Jerald Greenberg,”Behaviorin in Organization”, London,Allyn and Bacon, Third Edition, 1980,P

3- مارتین شفر ، همان مأخذ ، ص 177

1- امین‌ا.. علوی ، «فشارهای عصبی در سازمان (استرس) »، پیشین ، ص 41

1- سید مهدی الوانی ، فشارهای عصبی در سازمان و راههای مقابله با آن ، مجله مدیریت دولتی ، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی ، دوره جدید، شماره سوم، ص 52

[18] – Tall Organization

[19] – Flat Organization