مقاله هنر و تمدن اسلامی در دوران قاجار فایل ورد (word) دارای 29 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله هنر و تمدن اسلامی در دوران قاجار فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله هنر و تمدن اسلامی در دوران قاجار فایل ورد (word)

مقدمه    
هنر نقاشی دوره قاجار و منیع‌الملک    
تعزیه‌    
علم‌ موسیقی‌    
نتیجه‌گیری    
منابع و ماخذ     

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله هنر و تمدن اسلامی در دوران قاجار فایل ورد (word)

1ـ تاریخ نگارگری در ایران ـ سید عبدالمعید شریف‌زاده

2ـ مقاله هفت قلم آرایش ـ‌ لوازم آرایشی ایرانیان ـ ترجمه مژگان محمدیان نمینی

4ـ ایران عضو قاجار از نگاه لوئیجی فونتابونه ـ ‌دکتر محمد ستاری ـ استاد یار پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

5 ـ هنر نامه ـ فصلنامه تخصص دانشگاه هنر پاییز 1384 سال هفتم شماره

6-جولین رابی ترجمه محمد خلیلی  مجله هنرهای تجسمی شماره 23

7-دایره‌المعارف‌ تشیع‌؛ زیر نظر احمد صدر حاج‌ سیدجوادی‌، بهاءالدین‌ خرمشاهی‌، کامران‌ فانی‌؛ ج‌ 4؛ 1377؛ «تعزیه‌». (داوود حاتمی‌)؛ ص‌ 440

8-. صادق‌ همایونی‌؛ تعزیه‌ در ایران‌؛ شیراز؛ انتشارات‌ نوید؛ 1368؛ ص‌ 15ـ17

9-. همان‌؛ تعزیه‌ و تعزیه‌خوانی‌؛ بی‌جا: انتشارات‌ جشن‌ هنر؛ بی‌تا؛ ص‌ 14؛ به‌ نقل‌ از نشریه‌ شماره‌ 3 جشن‌ هنر شیراز؛ تخت‌ جمشید 46؛ ص‌ 5

10- نک‌: پتر جی‌. چلکووسکی‌؛ تعزیه‌: نیایش‌ و نمایش‌ در ایران‌؛ ترجمه‌ داوود حاتمی‌؛ تهران‌: شرکت‌ انتشارات‌ علمی‌ و فرهنگی‌؛ 1367

11- بهرام‌ بیضایی‌؛ نمایش‌ در ایران‌؛ تهران‌؛ 1344؛ ص‌ 132

12- دایره‌المعارف‌ تشیع‌؛ ج‌ 4؛ «تصوف‌» (علی‌ رفیعی‌)

13-نک‌: ابوالفرج‌ اصفهانی‌؛ الاغانی‌؛ ج‌ 5؛ قاهره‌؛ ص‌ 208 و ص‌ 230

14 نک‌: هنری‌ جورج‌ فارمر؛ میراث‌ اسلام‌؛ ص‌ 140

15 نک‌

H. G. Farmer; A History of Arabian Music to the XIIIth Century< London 1967; pp. 124-

16. جاحظ‌؛ کتاب‌ التاج‌؛ ص‌ 4ـ83 ایرانشهر، ج‌ 1؛ ص‌ 848 ابوالفرج‌ اصفهانی‌؛ پیشین‌؛ ج‌ 6؛ ص‌ 5ـ54، قاهره‌؛ 1948

17 نک‌: احصاءالعلوم‌، فصل‌ موسیقی‌. هنری‌ جورج‌ فارمر، همان‌، ص‌ 144 مهدی‌ برکشلی‌؛ «موسیقی‌»، ایرانشهر؛ کمیسیون‌ ملی‌ یونسکو در ایران‌؛ 1342 / 1963

Encyclopaedia of Islam, New Edition; S.V. “musiki”, (by O Wright)

18. مهدی‌ برکشلی‌؛ همان‌. دایره‌المعارف‌ بزرگ‌ اسلامی‌، ذیل‌ ابن‌سینا، IV . موسیقی‌ (تقی‌ بینش‌). هنری‌ جورج‌ فارمر؛ تاریخ‌ موسیقی‌ خاور زمین‌؛ ترجمه‌ بهزادباشی‌؛ تهران‌؛ 1366؛ ص‌ 368

19 نک‌: دایره‌المعارف‌ بزرگ‌ اسلامی‌؛ «اخوان‌ الصفا» تکمله‌؛ موسیقی‌ اخوان‌ الصفا (تقی‌ بینش‌)

20 نک‌: همان‌؛ ج‌ 9؛ الاغانی‌ (آذرتاش‌ آذرنوش‌)

21 نک‌: مشحون‌؛ پیشین‌؛ ص‌ 133

22- هنری‌ جورج‌ فارمر؛ مجله‌ روزگار نو؛ ش‌ 1؛ 1942

مقدمه

بدیهی است که اقوام وملل جهان در آشنایی با هنر و بهروری از آن تقدم وتاخر دارند.ایرانیان و رومیان،سده ها پیش از ظهور اسلام با هنر آشنا شده بودند وهر یک از این دو قوم،هم زمان با ظهور اسلام،سنتهای هنری چند صد ساله داشتند.وقتی سخن از هنر اسلامی در میان است،ایران وایرانی جایگاهی ویژه در رشد واعتلای آن دارد،از سده چهارم هجری تا آغاز سده دهم هجری که قیام صوفیان صفوی آغاز شد،ایران مهد هنر وهنرافرینی در جهان اسلام بود

عربستان پیش از اسلام،از نظر هنری به استثنای خط عربی که بالقوه آمادگی پذیرش زینتها را یافت،از درون مایه چندانی برخوردارنبود.شعر وسرود بیشترین هنر عرب بود تا آنکه فتوحات مسلمانان موجب شد تا آن چادرنشیان ناگهان دیده بر کاخهای با شکوه ایرانیان وکلیساها وپرسشگاههای یونانیان ورومیان بگشایند.به همین سبب،هنر صنعتگران ایرانی ویونانی ومصری وسوری

با هم پیوند خورد وزیر فرمان اسلام،به شیوه هایی مبدل شد که امروزه هنر اسلامی نامیده می شود

«یک ظرف نقره‌ای بسیار نفیس و زیبا ، به شکل یک الهه متعلق به دوران ساسانیان در موزه کرملین وجود دارد که صورت این الهه قسمت مدور ظرف را شکل می‌دهد و زیبایی آن بیانگر سلیقه‌ی سامانیان در پسندیدن زنان زیباست. جالب توجه آنکه، نزدیک بودن توصیفات زیبایی شناسانه از زن در اشعار دوره‌ی اسلامی به صورت الهه است چشم بادامی، لبهای سرخ، و ابروهای کمانی. همچنین فرم صورت همچون قرص ماه است صورت دختران ترک چنین شکلی داشته و شاهزادگان ساسانی با انگیزه‌های سیاسی با دختران ترک ازدواج می‌کردند و در زمان قاجاریه اکثر زنان علاقه‌مند به ابروهای پهن، بلند، پیوسته و مشکی بوند. مردان نیز معمولاً‌ ابرو و ریش خود را با حنا و وسمه رنگ می‌کردند تا درخشش بیشتری بیابد. عکسهای فتحعلی شاه با ریش بلند و براق نمونه مناسبی بر این ادعا است استفاده از وسمه تا ابتدای قرن 14 هجری (19 میلادی) متداول بود که با ورود مدهای غربی به دربار قاجار کم کم به فراموشی سپرده شد.»

«مردان نیز با چشمان درشت، ابروهای کمانی پیوسته، موهای تنک و کوتاه و بیشتر با ریش بلند و لباس و کلاه قاجاری، شبیه به هم تصویر شده‌اند و برای مثال در این نقاشیها فتحعلی شاه با ریش بلند خال گوشه لب و تاجی که بر روی سرش قرار دارد شناخته می‌شود نقاشیهای بزرگ روغنی قاجاری در دوره فتحعلی شاه بسیار مورد توجه بود و با دقت و حوصله زیاد پرداخته می‌شد و

اکثر تصاویر با سطوح بزرگ، دامن لباسی، پشتی و فرش با حاشیه‌های گوناگون، گلهای ریز و مروارید تماماً‌ تزئین می‌شدند

تزئینات تابلوهای نقاشی دوره محمد شاه نسبت به دور فتحعلی بسیار کاهش یافت و برای زینت سطوح بزرگ لباس و فرش و پشتی اغلب از چند حاشیه باریک بهره برده می‌شد. رنگها در دوره فتحعلی شاه شفاف بود و با دقت در خطوط مشخص از هم جدا می‌شد. رنگهای دوره محمد شاه کدرتر و استفاده از آنها آزادتر و در نتیجه در هم آمیخته و به تدریج محو می‌شد. تعداد شخصیتها در تصاویر دوره محمد شاه در مجموع بیشتر از نقاشیهای پیش از آن است در نقاشیهای دوره اول قاجار افزون بر تاثیرات     نقاشی غربی در نزدیکی شدن به واقعیت گاه مناظر و دورنما و گاهی نیز با لباسهای غربی را در این تصاویر می‌بینیم که به ویژه دوره محمد شاه بیشتر است. »

«عکس‌های مونتا بوته عضو هیئات ایتالیایی در ایران، سند تاریخی مسحورکننده‌ای است. وی عکس‌هایی از مناظر شهرها ابنیه تاریخی و کاخها بدست داده است که گرچه در این عکسها زنان دیده نمی‌شوند طبقات مختلف اجتماع؛ پادشاه شاهزادگان صاحب منصبان حکمرانان ایالات درباریان خواجگان حرمسرا و حتی مردم عادی آنها»

«عدم وجود سایه روشن و حجم‌نمایی و فقدان تناسب نوآوری و هم چنین تقلید و عدم اصالت از ویژگیهای دوره قاجار است. در واقع یکی از عوامل افول در نگارگری این دوره تمایل به تقلید است؛ تقلیدی صرف و مکرر در پرداخت نقشها به تبعیت از یکدیگر در بیش از چهار دهه به نحوی که این تقلید و موضوعات مورد استفاده رنگی تازه به خود گرفته تکنیک کار نقاشان بر محور مشخص نگارگری دربار فتحعلی شاه می‌گردد. در این دوره رنگهای بی‌جان، تزئین یکنواخت و نگارگران بدون ارائه تفکر، گرفتار نقش و رنگهای تکراری بودند

هنر نقاشی دوره قاجار و منیع‌الملک

برخی محققان ایران، دوران قاجار را سرزمین نقاشی‌ها نامیده‌اند چرا که در این دوران، نقاشی‌های دیواری و تابلوها در تمام نقاط کشور در منازل اعیانی تا قصرهای قاجاری پراکنده بودند چنان وسعتی که در هیچ زمان دیگری سابقه نداشته است از این رو می‌توان گفت نقاشیهایی با این وسعت و کثرت چه از نظر تعداد و چه از حیث ابعاد، در دیگر ادوار هنر ایران دیده نمی‌شوند در این دوره نقاشیها جزیی از بدنه ساختارهای درباری، دولتی و منازل اشرافی بوده‌اند که در گوشه و کنار کشور ساخته می‌شدند و موضوع آنها : «تاریخی ، ادبی، اساطیری، شکار، جنگ، پرتره و موضوعات مذهبی بوده که اغلب به اندازه طبیعی ترسیم می‌شدند گاه این اشتیاق ثبت تصاویر در کنار نقش برجسته‌های ساسانی جلوه‌گر شده است» و نکته برجسته اینکه، برای اولین بار نقاشی ایرانی در قید سنتیهای شرق دور، با چشم بادامی و صورتهای مدور آزاد شده و چهره‌ها کاملا‌ً ایرانی‌اند در تشریح این گذار سنن مکاتب قبلی به سبکی جدید که آن را می‌توان سبک دربار قاجار دانست، برخی محققان چنین تفسیر نموده‌اند که در دوران صفویه، هنرمندان درک می‌کردند که سبک متداول رضا عباسی و پیروان او مجالی به ابداع و تجرد نمی‌داد، همچون قرون گذشته، توجه هنرمندان برای الهام گرفتن به منابع خارجی معطوف شده با این تفاوت که در سده هفدهم (یازدهم هـ . ق ) منبع الهام اروپا بود نه چین بدین نمود در دوران قاجار و به خصوص در عهد فتحعلی شاه، نقاشی دیواری متعددی پدید آمدند که متاسفانه اکنون تعداد اندکی از این نقاشیها دیواری در مکان اصلی بر جا مانده‌اند از بسیاری نقاشیها تنها تنها عکسهایی پراکنده باقی مانده و برخی همچون نقاشیهای کاخ نگارستان جابه جا شده و قطعات آنهادر خزانه کاخ موزه گلستان نگهداری می‌شدند نقاشیهای کاخ سلیمانیه از جمله آثار معدود بر جا مانده در مکان اصلی خود است از جهاتی منحصر به فرد به شمار می‌آید. این نقاشیهای دیواری نمونه بارز و یگانه‌ای از نقاشی قاجاری‌اند. ترکیب‌بندی متقارن و ایست با عناصر افقی و عمودی و منحنی، سایه‌پردازی مختصر در چهره و جامعه، تلفیق نقشمایه‌های تزئینی و تصویری، رنگ تزئینی محدود با تسلط رنگهای گرم به خصوص قرمز

  مقاله شیوه های ساخت و تزئین قلمدان فایل ورد (word) دارای 104 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله شیوه های ساخت و تزئین قلمدان فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله شیوه های ساخت و تزئین قلمدان فایل ورد (word)

فصل اول
      بخش اول : مقدمه                                 1    
      بخش دوم : واژه شناسی                                4
      بخش سوم : تاریخچه                                6
فصل دوم
      بخش اول : مواد اولیه ساخت قلمدان                    10
      بخش دوم : کاغذ و کاغذ گری                            13
فصل سوم
      ساخت قلمدان                                     18
      بخش اول : شیوه های سنتی ساخت قلمدان                    19
      بخش دوم : ساخت و سازهای ابتکاری                        26

فصل چهارم
       تزئینات قلمدان                                 34
بخش اول : مراحل قبل از نقش آفرینی                    36
                الف- آماده سازی سطح قلمدان (بوم سازی)                36
                ب- رنگ و رنگ سازی                            41
بخش دوم : مراحل نقش آفرینی                        48
       انواع تزئین                                50
       شیوه های دیگر تزئین                            73
بخش سوم : استادان مزین ساز                        76
بخش چهارم : مراحل بعد از نقش آفرینی                    83
بخش پنجم : بازسازی و تعمیر قلمدان                    88
فصل پنجم
تصاویر                                     93
حسن ختام                                     101
فهرست منابع                                 103

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله شیوه های ساخت و تزئین قلمدان فایل ورد (word)

 1ـ آریانپور  کاشانی ، عباس و منوچهر . (1375) « فرهنگ فشرده انگلیسی به فارسی » چاپ بیستم، تهران ، انتشارات امیرکبیر

2ـ اینانلو، جهان و صدرالسادات ، مهران . (1372) ، گل و بوته در هنر اسلامی ، چاپ دوم ، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی

3ـ احسانی ، محمد تقی . (1368)، جلدها و قلمدانهای ایرانی ، چاپ اول ، تهران ، انتشارات امیرکبیر

4ـ «اشیاء منقوش ایرانی » ، فصلنامه هنر (1362) ، شماره 4 ، صفحه 182

5ـ برومند (ادیب ) عبدالعلی . (1366) ، هنر قلمدان ، چاپ اول ، تهران ، انتشارات وحید

6 ـ حسن بیگی ، محمد رضا . (1365) ، مروری بر صنایع دستی ایران ، تهران ، انتشارات صنوبر

7 ـ ذابح ، ابوالفضل ، « نگاهی به موزه های تزئینی ایران » ، فصلنامه هنر (زمستان و بهار 63 ـ 1362)، شماره 5 ، صفحه 132

 8ـ ریاضی ، محمد رضا (1375)، فرهنگ مصور اصطلاحات هنر ایران ، چاپ اول ، انتشارات دانشگاه الزهرا (س)

9ـ عمید ، حسن . (1357) ، فرهنگ فارسی عمید ، چاپ 16، تهران ، انتشارات امیر کبیر

10 ـ گروهی از اساتید د انشگاهی ، (1378)، مجموعه دروس تخصصی کارشناسی ارشد هنر، جلد دوم ، چاپ اول اصفهان ، انتشارات هنروران ، ص 155

11 ـ مصور الملکی . (1376)، ناتورالیسم ایرانی ، چاپ دوم ، تهران ، انتشارات فرهنگسرا (یساولی)

12ـ مجرد تاکستانی ، اردشیر (1372)، راهنمای نقاشی و کتاب آرایی در ایران ، چاپ اول ، انتشارات آستان مقدسه ی حضرت معصومه

 بخش اول

مقدمه

در مقوله هنرشناسی اولین سوالی که مطرح می شود این است که هنر چیست ؟!

البته مسلم است که نمی توان تعریف مانع و جامعی که دربرگیرنده تمامیت این واژه باشد ارائه نمود و علت اصلی عدم توانمندی ، همان تنوع و تکثری است که در سرتاسر این واژه سایه افکنده است. تنوع سلیقه ها و تکثر نظرها و عقاید از سویی و رفع نیازهای مادی و معنوی از سوی دیگر باعث گردید که هنر در قالبها، گونه ها ، شیوه ها و سبک های بیشماری به منحصه ی ظهور برسد که هرکدام به گونه ای ، دربرگیرنده بخشی از آمالها ، آرزوها و گاهاً خواسته های درونی خالقان و آفرینندگان آن می باشد

با تکامل اندیشه های اجتماعی ـ زیستی انسان ، هنر نیز به رشد بالنده ای دست یافت که توانست خود را به تدریج از دیواره غارها بیرون کشد و در فضایی قرار گیرد که جنبه کاربردی تری را از خود به نمایش می گذاشت

نیازها باعث ابدا شده بود و ابداعات نیز آراسته به سلیقه ، ذوق ، استعداد و در نهایت هنر بود

هنری که روز به روز همگام با تکامل انسان به کمال ذاتی خود نزدیکتر می شد و همسان با این تکامل، تقسیم پذیری آن به شاخه های گوناگون و متفاوت نیز به وقوع پیوست . شاخه هایی که در عین وحدانیت هنری بودنشان هرکدام برای خود دارای سبک و سیاقی مشخص و هدفی معین وسازنده و ارزشی در خور توجه بود. این ارزشهای هنری که در قالبهای گوناگونی ظهور پیدا کرده بود، زمانی به اوج خود رسید که زندگی گروهی به زندگی قبیله ای مبدل گشت و سپس  قومیت گرایی و ملیت های متعددی پا به عرصه حضور گذاشتند که هریک از اینها سابقه ی هنری خویش را سند معتبری در جهت عینیت بخشیدن به پیشینه تاریخی خود و سبقت از دیگر ملل، مطرح می کردند

با بررسی سابقه هنری اقوام و ملل مختلف به وضوح می توان دریافت که هنر با تمامی کمی ها و کاستی های خود در سرزمینهای دور و نزدیکی چون بین النهرین ، مصر ، هند ، یونان ، رم باستان ، خاور دور، ایران و بسیاری از نقاط دیگر به مرحله ظهور رسیده است و در همین سرزمینها بوده که از خود آثاری ارزشمند و گرانبها به جای گذاشته است

قلمدان و هنر قلمدان سازی یکی از همین آثار ارزشمند و ارزنده است که امروزه دیگر از آن سخنی به میان نمی آید و کمتر کسی پیدا می شود که به ساخت آن ، رغبتی نشان دهد و این در حالی است که این هنر زیبا و ظریف سالیانی نه چندان دور از این ، مورد استفاده ی دانش پژوهان و دانش دوستان و اصحاب ذوق و هنر و قلم قرار می گرفته است  و در راه تشویق و ترغیب  دانش اندوزی و فراگیری علم و ادب رسالت مهم و ارزشمندی را ایفا می کرده است

اگرچه در این زمان از آن همه ظرافت و اهمیت و ارزش کمتر اثری باقی مانده است ولی امید می رود با یاری اندیشمندان هنر دوست و هنرمندان اندیشمند ، غبار فراموشی و غربت از وجود چنین هنرهایی زدوده شود

در این مجموعه سعی شده است ضمن بزرگداشت مقام والای مجموعه هنرهای اصیل سنتی یادمانی از هنر ارزشمند قلمدان سازی شود تا شاید بدین وسیله ضمن شناسایی فنون قلمدان سازی که نزد بسیاری گمنام و ناشناخته مانده است، گامی گرچه کوچک و ناچیز نیز در راه اعتلای نام این هنر ارزشمند که زمانی مایه فخر و مباهات فرهنگ این مرزو بوم بوده است برداشته شود

 بخش دوم

واژه شناسی

« قلمدان قوطی کوچک دراز مقوایی یا چوبی یا فلزی است که در قدیم ، قلم ، قلمتراش ، قیچی قط زن و دوات را در آن می گذاشتند . »[1]

این شا ید سلیس ترین تعریفی باشد که می توان از واژه ی «قلمدان » به لحاظ مفهوم کاربردی آن ارائه داد. در سایر فرهنگهای لغت نیز ، تعریفی نزدیک به آنچه نقل شد، آمده است. و با این تعریف از قلمدان به عنوان وسیله ای « جهت نگهداری » نام برده اند

« قلمدان » در میان واژه های اروپایی معادل مشخصی ندارد ولیکن به لحاظ نوعیت ساخت شاید بتوان با پاره ای ملاحظات ، واژه ی انگلیسی lacquer و نیز    واژه ی فرانسوی papier – mache را بدان اطلاق کرد. ا لبته ذکر این نکته ضروری است که واژه های مذکور هردو به یک فن اشاره داشته و در واقع هردو از یک منظر به «قلمدان و قلمدانسازی» نگریسته اند

Lacquer که در فرهنگ لغت به معنای لاک و جلا ـ  لاک و الکل زدن [2] آمده است به همان هنر « لاکی » اشاره دارد که در قدیم برای ساخت و پرداخت جلاهای روغنی ، قلمدانها ، رحل ها ی قرآن و حتی قابهای آینه و نیز دیگر اشیاء مربوط به صنایع دستی ایرانی ، از آن استفاده می شده است و papier -mache «پاپیه ماشه » نیز که اساساً واژه ای فرانسوی است و در فرهنگ لغت به معنای کاغذ فشرده آمده است به همان معنا و مفهومی اشاره می کند که واژه ی انگلیسی lacquer آن را در بر می گرفت با این تفاوت که «پاپیه ماشه » اصطلاحی است که امروزه به جای واژه ی «لاکی» به کاربرده می شود و در واقع کاربردی امروزی دارد . اما به لحاظ دستوری «قلمدان » واژه ای مرکب است که از ترکیب کلمه قلم « pen » و پسوند « دان » به وجود آمده است که این ترکیب از جمله ترکیبات فرجی است و این بدان معناست که مرکب فرجی در حکم مفرد است و باید که مانند یک کلمه تلفظ شود و جدا نویسی آن به هنگام کتابت جایز و مطلوب نیست و بایستی آن را متصل به هم و به صورت تک کلمه ای نوشت

بخش سوم

تاریخچه

قلمدان ـ چونان بسیاری از هنرهای پیشین ـ تاریخ تولد معین و روشنی ندارد . در میان کتبی که در آنان از قلمدان سخن به میان آمده است کمتر می توان مطلبی را در زمینه ی تعیین زمانی دقیق جهت ظهور این هنر بدیع پیدا کرد. اما آنگونه که مسلم است و از قرآین پیداست هنر قلمدان سازی از دیرباز در ایران زمین به گونه های خاص خود مرسوم بوده است به نحوی که از این ابزار به نیات و جهات خاصی از جمله تشویق و ترغیب به آموختن سواد و گسترش دایره ی دانش اندوزی ، نگهداری ابزار الات مربوط به کتابت [3]، هدیه دادن به افرادی که یا مورد لطف و علاقه هدیه دهنده و یا باید به نوعی از آنان تقدیر و تشکر می شد [4] و مواردی دیگر مورد استفاده قرار می گرفته است

در اثر تحقیقات و تفحصات قابل توجهی که در این زمینه صورت پذیرفته است محققان توانسته اند، قلمدانهایی را بیابند که مربوط به دوران پیش از اسلام است. با این تحقیق مسلم شده است که در دوران ساسانیان پیش از آنکه اسلام ظهور پیدا کند قلمدان سازی نیز رواج داشته است. قلمدانهای آن زمان بیشتر از موادی چون فولاد و مفرغ بوده و به صورت مشبک و غیر مشبک ساخته می شده است و به جهت زیبایی هرچه بیشتر بدنه و رویه آن را ، نقره کوبی و گاهاً طلاکاری می کردند

با اوج گیری هنر فلزکاری در عهد سلجوقیان هنر قلمدان سازی نیز پا به پای آن رشد کرد. اما این رشد تنها به خاطر بالندگی هنر فلز کاری نبود بلکه تا اندازه ی بسیار زیادی باید آن را مرهون تشویق رجال و بزرگان کشور و همچنین دستان توانا و سحر آمیز هنرمندان آن زمان دانست ، چه که همین دو عامل باعث گردید که این هنر ارزنده رشد صعودی خود را با عزتی خاص در عصر تیموریان ادامه داده و همچنان راه ترقی و پیشرفت خود را بهتر از پیش بپیماید

این رشد و بالندگی بدان درجه از تعالی رسید که امروزه برخی از قلمدانهای برنجی و پولادین عهد سلجوقیان و تیموریان در ارزنده ترین موزه های جهان با دقت و وسواسی خاص نگهداری و محافظت می شود تا مبادا گزندی بر این گوهرهای هنری ارزشمند وارد آید. البته این پایان دوران افتخار آمیز هنر قلمدان سازی در ایران نیست

          بلکه با روی کار آمدن دوران صفویه ، صنعت ساخت قلمدان دچار تحول و دگرگونی عظیمی گردید چه که در این دوران بود که هنرمندان به اهمیت استفاده از کاغذ در ساخت ابزاری چون قلمدان پی بردند و توانستند با استفاده از این روش، مشکل عظیم قلمدانهای دوران پیشین را که همان سنگینی قلمدانها بر حکم فلزی بودنشان بود را از بین ببرند و باعث رونق و پیشرفت سریع و غیر قابل تصور این هنر شوند

قلمدانهایی که از این پس به وسیله کاغذ ساخته شد به علت سبکی وزن و نیز به دلیل نقش و نگارهای بسیار بدیع و زیبایی که در روی آنها به کار رفته بود، پیش از هرزمانی دیگر نظر هنردوستان و هنرپژوهان و نیز دانش طلبان و ادب دوستان را به خود جلب کرد

بیشترین تزئینات قلمدانهایی که به وسیله ی مقوا ساخته شده بود را نقشهای گل و بلبل، تصاویر انسان ، جانواران و مناظر و درختان و طبیعت تشکیل می داد که هریک از این نقشها دارای ظرافت و دل انگیزی منحصر به فردی می باشند که در نوع خود بی نظیرند، و درست در همان زمان بود که به واسطه ی جلوگیری از آسیب هایی که ممکن بود بعدها به این نقشها و نگارها وارد آید، سرتاسر قلمدان را به روغنی به نام روغن کمان[5] آغشته می کردند، و بدین خاطر چنین قلمدانهایی را قلمدانهای روغنی نیز می نامیدند

تکامل و تزئینات هنر قلمدان سازی بدان پایه از شکوه و ارزش و اهمیت خود رسید که دیگر از حکم ابزاری برای نگهداری قلمها و دواتها خارج شد و به وسیله ای کاملاً هنری و نفیس مبدل گشته که به تدریج توجه جهانگردان و سیاحان خارجی را به خود جلب کرد تا آنجا که بسیاری از جهانگردان از بردن قلمدانهای ایرانی به عنوان ارمغانی ارزشمند دربازگشت به کشورشان غفلت نمی ورزیدند

در عصر قاجار، روند تکامل قلمدان سازی به اوج خودرسید، ولی در واقع باید این دوره را علی رغم پیشرفتهایی که در قلمدان سازی به وقوع پیوست دوره ی توقف و ایست این هنر دانست . چه که از این پس به علت تغییرات سیاسی و بروز برخی نابسامانی های اجتماعی ، اقتصادی و نیز ظهور تکنولوژیهای اولیه ای چون صنعت چاپ، سقوط تدریجی و در عین حال تاثر انگیز ارزش و مقام و اهمیت این هنر بدیع آغاز گردید و تا بدان جا ادامه یافت که به جز نامی و هراز گاهی یادی دیگر هیچ از آن باقی نماند. رشد روزافزون تکنولوژی و به عرصه آمدن ماشینهای چاپ و تحریر همه و همه باعث گردید که سرانجام در اواخر دوران قاجاریه شغل فروزان هنر قلمدان سازی آخرین نفسهای حیات ارزشمند خویش را بکشد و بعد از چندین قرن زندگانی با شکوه و سراسر تغییر و تحول و تکامل به ناگاه سر به زمین فراموشی گذاشت و اندک اندک چونان بسیاری از هنرهای دیگر، شمع وجودش به خاموشی گرایید و چونان نام و رسم صاحبانش، برای همیشه به تاریخ کهن هنرهای ملی این سرزمین پیوست

مواد اولیه ساخت قلمدان

  تحقیق منبت کاری در ارومیه فایل ورد (word) دارای 24 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد تحقیق منبت کاری در ارومیه فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه تحقیق منبت کاری در ارومیه فایل ورد (word)

هنر منبت کاری
تاریخچه استفاده از چوب و هنرمنبت کاری
چوب آذربایجان
طرز تهیه و خشک کردن چوب
وسایل وابزار منبت کاری
روش انتقال طرح برروی چوب
مراحل کارمنبت کاری
نحوه منبت کاری
انواع منبت از نظر فرم ظاهری
قلمزنی روی چوب
معرق منبت
گذشته و حال منبت کاری دراین منطقه
منابع و مآخذ

بخشی از منابع و مراجع پروژه تحقیق منبت کاری در ارومیه فایل ورد (word)

1سرزمین زردشت -دهقان ،علی -

2تاریخ ارومیه -کاویان پور -احمد -

3منبت کاری -ستاری ،محمد-

4-فرهنگ عمید -عمید ،حسن -

5آمار نامه استان آذربایجان غربی

6-مروری بر صنایع دستی ایران -حسن بیگی ،م-

7منبت کاری -طوجی ،حمید-

هنر منبت کاری

یکی از ظرایف‌ صنایع‌ دستی ایران که‌ چونان دیگر انواع این‌ صنعت پر پیشینه تلفیق بلیغی از‌هنر و حوصله محسوب میشود دست‌ اندر کاران آن از مواد اولیه یی‌ ارزان و فراوان ‌محصولاتی‌ گران بها با ارزش‌های مصرفی‌ و هنری فوق العاده‌ بالا به‌ وجود می‌آورند صنعت ‌منبت کاری‌ است‌ که‌ از گذشته هایی‌ دور در ایران رواج داشته و علیرغم‌ بی‌ دوا چوب در ‌برابر عوامل‌ جوی، در کاخها، صندوقچه ی روی‌ مقابر، منابر مساجد و; که‌ از روزگاران قدیم‌ ‌به جا مانده دلیل خوبی‌ بر گستردگی‌ این‌ هنر و رونق‌ در رواجش‌ در ایران می‌باشد. ‌

منبت کاری‌ هنری است‌ مشتمل بر حکاکی‌ و کنده کاری‌ بر روی‌ چوب بر اساس نقشه یی‌‌دقیق. این‌ تعریف‌ اصولی‌ منبت کاری‌ است‌ که‌ در وحله ی اول‌ هیچ خاطره یی‌ را زنده نمیکند ‌و غیر از یک‌ تعریف‌ معمولی‌ کتابت‌ شده هیچ چیز دیگری را به‌ ذهن‌ متبا در نمینماید در ‌حالیکه چوبهای منبت کاری‌ شده هر کدام نمونه‌ ی خوبی‌ از احساس، ادراک و اندیشه ی ‌پدید آوردند گانش‌ می‌باشد

تاریخچه منبت کاری‌ همانند بقیه ی هنرها و صنایعی که‌ بنیانگذار آن مردم‌ عادی‌ بوده‌اند و‌در امان جوامع‌ پراکنده ی بشری متولد شده و رشد کرده‌ چندان روشن‌ نیست و به‌ درستی ‌نمیتوان گفت این‌ هنرصنعت از چه‌ زمانی‌ ابداع شده و رواج یافته. اما آنچه مسلم است‌ ‌چوب به‌ عنوان فراوانترین‌ ماده‌ ی اولیه ی موجود در طبیعت جزو نخستین موادی‌ است‌ که‌ ‌توجه‌ بشر را به‌ خود جلب کرده‌ و برای ساخت‌ و پرداخت‌ انواع وسایل‌ مصرفی‌ و هنری مورد ‌استفاده‌ قرار گرفته. بنا به‌ اسناد و مدارک‌ موجود منبت کاری‌ در ایران متکی به‌ سابقه یی‌ ‌بیش از هزار و پانصد سال است‌ و حتی عده یی‌ از محققان به‌ صراحت‌ اظهار نظ‌ر نموده‌اند که‌ ‌قبل از ظهور ساسانیان نیز منبت کاری‌ در ایران رواج داشته، ولی‌ هیچ بازمانده ی تاریخی که‌ ‌این‌ ادعا را اثبات کند در دست‌ نیست. ‌

قدیمیترین‌ اثر منبت موجود که‌ تاریخ‌ نیمه ی اول‌ قرن سوم هجری قمری را دارد یک‌ لنگه‌در چوبی‌ متعلق به‌ مسجد جامع‌ عتیق شیراز است‌ که‌ در دوره‌ ی عمر و بن‌ لیث صفاری‌ ‌ساخته شده و دارای زیر سازی‌ از چوب تبریزی می‌باشد و روی‌ آن با خلال هایی‌ از چوب گردو ‌و نقوش پر ضلعی بسیار زیبایی‌ زینت شده و بعد از آن باید یک‌ سر در منبت کاری‌ شده ‌از چوب کاج را مورد اشاره‌ قرار داد که‌ ساخت‌ قرن چهارم‌ هجری قمری است‌ و روی‌ آن با ‌ظرافت‌ کامل‌ خط‌وط کوفی‌ با قط‌ری حدود سه‌ سانتی متر کنده کاری‌ شده است‌. بعد از ظهور ‌اسلام و با توجه‌ به‌ شیوع روحیه ی ساخت‌ مراکز و مساجد اسلامی‌، هنرمندان ایرانی‌ جزو ‌اولین کسانی‌ بودند که‌ تمامی‌ توان و استعداد خویش‌ را صرف تزئین مساجد کردند و به‌ ‌موازات هنر نمایی‌ معماران، کاشیکاران سنگتراشان، گچبرها و; منبت کاران نیز جذب ‌فعالیت در این‌ زمینه شدند و آثاری‌ به‌ وجود آوردند که‌ متاسفانه‌ امروزه‌ نمونه‌های زیادی‌ از ‌آنها در دست‌ نیست ولی‌ به‌ اتکای همان باقیمانده های ناچیز میتوان گفت آنچه برای تزئین ‌مساجد و به‌ شکل منبر، رحل‌ قرآن و در و پنجره ساخته شده نمونه‌ ی بسیار ارزنده یی‌ از ‌ذوق‌ و هنر ایرانیان است‌. ‌

در دوره‌ ی صفویه‌، با توجه‌ به‌ اینکه ساخت‌ ابنیه ی مذهبی و نیز کاخهای سلطنتی در ایران‌افزایش‌ چشمگیر و محسوسی‌ یافت‌ عده ی زیادی‌ از هنرمندان به‌ اصفهان که‌ مرکز کشور بود ‌و اکثر ابنیه ی مورد اشاره‌ در آن احداث می‌شد روی‌ آوردند و تجمع این‌ هنرمندان در یک‌ ‌نقطه‌ که‌ تبادل‌ تجربیات از اولین برآیندهای آن بود باعث‌ شد تا آثاری‌ ماندنی‌ و اعجاب انگیز ‌به وجود آید. ‌

به دنبال حمله ی افغانها به‌ ایران و پس‌ از آن درگیریهای سیاسی‌ که‌ عرصه را بر هر نوع‌فعالیت سازنده یی‌ محدود می‌گردد هنرمندان و صنعتگران منبت کار تدریجا پراکنده و ‌جذب مشاغلی غیر تخصصی شدند و آن عده یی‌ هم‌ که‌ هنوز به‌ کار اشتغال داشتند و با ‌سماجت‌ می‌کوشیدند تا جلوی مرگ این‌ هنر صنعت ارزنده را بگیرند مجال چندانی‌ برای ‌فعالیت در رشته ی هنری و صنعتی خود نداشتند. در این‌ زمان، آباده‌ (از توابع‌ استان ‌فارس‌) تنها مرکز تجمع منبت کاران کشور به‌ حساب می‌آمد و جز این‌، در هیچ جای دیگر از ‌کشور پهناورمان نشانی‌ از منبت کاران و منبت کاری‌ دیده نمیشد

بعد از سقوط سلسله ی قاجاریه‌، مردم‌ که‌ از واگذاری‌ بدون‌ قید و شرط کشور توسط‌‌حکومتگران به‌ بیگانگان به‌ تنگ آمده و جستجو گر راهی‌ برای بازگشت به‌ ازرش‌های ‌فرهنگی و صنعتی خویش‌ بودند، علیرغم‌ حکومت‌ کودتا که‌ سعی در حفظ روابط‌ و ضوابط‌ ‌پیشین داشت‌ بسیاری‌ از معیارها را در هم‌ ریختند و بدیهی است‌ که‌ در چنین شرایط‌ی‌ ‌هنرمندان و صنعتگران و اهل‌ حرفه‌ نیز نقشی بزرگ‌ داشتند. در همین رابط‌ه‌ استاد احمد ‌صنیعی و استاد علی مختاری‌ که‌ جزو معدود باقیماندگان استادان منبت کار بودند به‌ تهران ‌آمده و ضمن جدی گرفتن حرفه‌ ی منبت کاری‌ به‌ تربیت شاگردانی‌ جهت احیا و حفظ هنر و ‌صنعت آبا واجد ایشان پرداختند و تاسیس سازمان صنایع‌ دستی ایران به‌ عنوان حافظ‌ و ‌نگاهبان صنایع‌ سنتی و بومی‌ وسیله ی دیگری بود که‌ باعث‌ شد تا عده یی‌ در زیر چتر حمایت‌ ‌آن گرد آمده و مانع‌ مرگ منبت کاری‌ در ایران شوند. ‌

هم اینک شهر آباده‌ در استان فارس‌ و شهر گلپایگان در استان اصفهان مرکز اصلی منبت‌کاری‌ محسوب میشود و جز این‌ در شهر بوشهر نیز عده یی‌ به‌ منبت کاری‌ اشتغال دارند و در ‌دیگر نقاط کشور هم‌ به‌ طور پراکنده منبت کاری‌ رایج‌ است‌

منبت کاران ایرانی‌ با بهره گیری از انواع چوب که‌ به‌ راحتی و با قیمت ارزان از داخل‌ کشور‌قابل‌ تهیه است‌ و به‌ کمک ابزار کاری‌ بسیار ساده‌ و ابتدایی‌ که‌ از چند قلم و اسکنه ی فلزی ‌تجاوز نمیکند با صبر و حوصله یی‌ در خود ستایش‌ ذهنیات خود را که‌ اکثرا نیز منبت از ‌ارزش‌های اصیل اسلامی‌ و ایرانی‌ است‌ و به‌ شکل خط‌وط کوفی‌ و نقوش اسلیمی، ختایی‌ و ‌گل و مرغ و; متجلی میشود به‌ منصه ی ظهور میرسانند و علاوه‌ به‌ درهای مسجد و ‌زیارتگاهها، صندوق‌های روی‌ مقابر و ساخت‌ انواع رحل‌ و منبر در اندازه‌های مختلف که‌ نمونه‌ ‌ی آنها را در اکثر مساجد و زیارتگاههای کشور میتوان دید به‌ تهیه و تولید وسایل‌ مصرفی‌ ‌نیز اشتغال دارند و محصولاتی‌ نظ‌یر قاب عکس، قاب آئینه جعبه ی قاشق‌ و چنگال، ‌سرویس‌های رومیزی اداری‌، انواع ظروف‌ و; تولید می‌کنند که‌ خریداران و مصرف کنندگان ‌زیادی‌ دارد

تاریخچه استفاده از چوب و هنرمنبت کاری

«با نگاهی به پیشینه ی تاریخی این هنر در شهر ارومیه»

شاید کسی به درستی نداند که هنر منبت چوب از چه زمانی شروع شده و برای رسیدن به تکامل چه مسیرهایی را طی کرده است اما روشن است که سابقه و تاریخ منبت کاری در ایران جدا از تاریخ مصرف چوب نمی باشد و پژوهشگری که می خواهد به ریشه و سابقه ی صنایع چوبی دسترسی داشته باشد به طبع مجبور است روند استفاده و کاربرد چوب را مورد مطالعه قرار دهد ولی لازم به ذکر است که تاریخ مصرف چوب نیز در ایران چندان گویا نبوده و اسناد و مدارک که دال براین امر باشد چندان در دسترس نیست

«اما آنچه از خلال نوشته های جسته  گریخته ی محققان ، مورخان و باستان شناسان می توان استنباط کرد ،حاکی از آن است که در ایران عصر حجر استفاده از چوب معمول بوده و بنا به نوشته ی« گیرشمن » مردم بومی ایران که قرن ها قبل از مهاجرت آریایی ها در ایران می زیستند،در حدود 4200سال قبل از میلاد مسیح برای ساخت خانه های محیط اطراف خود از چوب استفاده می کرده اند و نقش یک لوح ی متعلق به 3000سال قبل از میلاد در شوش به دست آمده نشان می دهد استفاده از چوب برای ساخت وسایلی نظیر نردبان در این دوره رواج داشته است

همچنین قطعه چوبی که در یکی از مقبره های متعلق به 5000سال قبل در اطراف شهرستان فسا به دست آمده و نوع آن توسط آزمایشگاه چوب شناسی دانشکده جنگلداری گلخونک(با استناد به تحقیقات انجام شده توسط دکتر رضا حجاری این نوع درخت که جزو گیاهان همیشه سبز است ،هنوز هم در مناطق مختلف استان فارس می روید)تشخیص داده نشان می دهد که در آن زمان ایرانیان از چوب برای ساخت ابزار مختلف استفاده می کرده اند

  مقاله اوراق بهادار استصناع فایل ورد (word) دارای 32 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اوراق بهادار استصناع فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله اوراق بهادار استصناع فایل ورد (word)

چکیده  
مقدمه  
معنای استصناع  
ماهیت عقد استصناع  
قرارداد مزبور نباید جایز باشد (طوسی: همان).  
استصناع و قانون عملیات بانکی بدون ربا  
ضرورت بازارهای مالی  
ضرورت طراحی ابزاری مناسب برای جایگزینی اوراق قرضه  
ضوابط طراحی ابزارهای جایگزین  
چگونگی انتشار اوراق بهادار استصناع  
صورت اوّل: استصناع مستقیم  
صورت دوم: استصناع غیرمستقیم  
اعمال سیاست مالی  
اعمال سیاست پولی  
شرایط لازم فقهی در اوراق استصناع  
ویژگیهای اوراق بهادار استصناع  
نتایج و پیشنهادها  
منابع و مآخذ  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله اوراق بهادار استصناع فایل ورد (word)

تسخیری، محمدعلی، «‌الاستصناع»، مجله مجمع الفقه الاسلامی، المجلد السادس، الجزء الثانی، 1410ق
موسوی خمینی (الامام)، سیّدروح الله، تحریر الوسیله، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق
زرقاء، انس، «گواهی استصناع (سفارش ساخت)»، محمدزمان رستمی، فصلنامه تخصّصی اقتصاد اسلامی، سال اوّل، ش 1، بهار 1380ش
سرخسی، شمس‌الدین، المبسوط، دارالمعرفه، 1406ق، ج 12
شافعی ابن ادریس، الام، دارالشعب، 1388ق، ج 3
طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، موسسه النشر الاسلامی، 1411ق، ج 3
ــــــــ، المبسوط، المکتبه المرتضویه، بی‌تا، ج 2
عیوضلو، حسین، تحلیل فقهی، اقتصادی اوراق قرضه در بازارهای پول و سرمایه ایران، تهران، پژوهشکده پولی و مالی و بانکی، 1383ش
فراهانی‌فرد، سعید، سیاست‌های پولی در بانکداری بدون ربا، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، اوّل، 1378ش
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، 1362ش، ج 5
مجله مجمع الفقه الاسلامی، الدوره السابعه لموتمر مجمع الفقه الاسلامی، المجلد السابع، الجزء الثانی، 1412ق
معاونت امور اقتصادی، جایگزین سیاست انتشار خرید و فروش اوراق قرضه، تهران، وزارت امور اقتصادی و دارایی، 1373ش
موسویان، سیّدعباس، «بررسی فقهی ـ اقتصادی ابزارهای جایگزین عملیات بازار باز و معرفی ابزاری جدید»، مجموعه مقالات سیاست‌های پولی (2)، تهران، موسسه تحقیقات پولی و بانکی، 1379ش
مؤمن، محمد، «استصناع (قرارداد سفارش ساخت)»، مجله فقه اهل بیت، ش 12 ـ 11، 1376ش
ــــــــ، «جایگاه اوراق مشارکت در نظام اقتصاد اسلامی»، مجله معرفت، بهار، ش 28، 1378ش
هدایتی،‌ سیّدعلی‌‌اصغر و دیگران، عملیات بانکی داخلی (2)، تهران، مؤسسه عالی بانکداری، دهم، 1384ش
نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر کلام،  المکتبه الاسلامیه، 1398ق، ج 35
نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408ق
هاشمی شاهرودی، سیّدمحمود، «استصناع»، مجله فقه اهل بیت، ش 20 ـ 19، بی‌تا

چکیده

نظر به ممنوعیت و الغای بهره در اقتصاد اسلامی و به تبع آن تغییر قانون عملیات بانکی ایران، عملکرد سیاست بازار باز که بر خرید و فروش مبتنی است، کارایی نداشته و اساسی‌ترین ابزار سیاست پولی برای کنترل نقدینگی از اختیار بانک مرکزی خارج شد

اوراق بهادار استصناع می‌تواند ابزاری جایگزین برای اوراق قرضه تلقی شود و بانک مرکزی می‌تواند با خرید و فروش این اوراق در بازار اولیه و ثانویه و با اعمال سیاست‌های پولی مناسب، به اهدافی نظیر ایجاد اشتغال، تثبیت سطح عمومی قیمت‌ها، بهبود موازنه پرداخت‌های خارجی و رشد اقتصادی دست یابد. مقاله حاضر ضمن تبیین عقد استصناع و بیان ماهیت آن از نظر فقهی به تصحیح آن پرداخته، سپس کیفیت به‌کارگیری آن در اقتصاد کشور و چگونگی به‌کارگیری بانک مرکزی از اوراق استصناع برای اهداف اقتصادی را تبیین می‌کند

واژگان کلیدی: اوراق استصناع، سیاست پولی، بانکداری بدون ربا، تأمین مالی طرح‌ها

مقدمه

یکی از مهم‌ترین وظایف نظام بانکی کنترل و هدایت متغیرهای اساسی اقتصاد کلان از طریق اجرای خردمندانه سیاست‌های پولی و تنظیم عرضه پول است. قانون عملیات بانکی بدون ربا نیز بر سامان‌دهی، کنترل و هدایت گردش پول و اعتبار به‌عنوان وظیفه نظام بانکی تأکید دارد. بانک‌های مرکزی برای اجرای سیاست‌های پولی و دستیابی به اهدافی نظیر دستیابی به رشد و اشتغال و تثبیت سطح عمومی قیمت‌ها و بهبود بخشیدن به موازنه پرداخت‌های خارجی ابزارهای متفاوتی چون عملیات بازار باز، تغییر نرخ ذخیره قانونی، تغییر نرخ تنزیل مجدد در اختیار دارند

با الغای بهره در اقتصاد اسلامی و به تبع آن، تغییر قانون عملیات بانکی ایران، ابزارهای مبتنی بر بهره نظیر اوراق قرضه به‌طور طبیعی کاربرد ندارد. حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا ابزارهای دیگری مطابق با قانون عملیات بانکی بدون ربا می‌توان مطرح کرد که مشکل حقوقی اوراق قرضه را نداشته و در عین حال از کارایی مطلوبی بهره‌مند باشد

مقاله در صدد است اوراق بهادار استصناع، را به‌صورت ابزاری مناسب برای اعمال سیاست پولی به‌وسیله بانک مرکزی مطرح کند بدین معنا که دولت، بانک‌ها یا مؤسسه‌ها و نهادهای مالی و اعتباری می‌توانند با انعقاد قراردادهای مربوط به تولید کالای خاص یا احداث طرح و پروژه‌های ویژه، اوراق بهادار استصناع را با سررسید مشخص در اختیار پیمانکار یا سازنده بگذارند و این اوراق ابتدا در بازار اولیه و سپس در بازار ثانویه با مجوز بانک مرکزی قابل خرید و فروش باشد و بانک مرکزی بتواند با خرید و فروش این اوراق در بازار، سیاست‌های پولی موردنظر را برای تنظیم حجم نقدینگی اعمال کند

این مقاله به مباحثی نظیر معنای استصناع، ماهیت عقد استصناع، اوراق استصناع، چگونگی ابزارسازی با این عقد، بازار اولیه و ثانویه اوراق استصناع، چگونگی کارکرد آن در جهت سیاست پولی و عملیات بازار باز و ; می‌پردازد و در صدد است این ابزار را در چارچوب عملیات بانکی بدون ربا مطرح کند و نظام بانکی کشور را یک گام به جلو برد، و تا حدودی از محدودیت‌های پیش‌رو بکاهد و اهداف موردنظر سیاست‌های پولی منطبق با فقه اسلامی را تا حدّ امکان عملی سازد

معنای استصناع

استصناع در لغت از ماده صنع و بر وزن استفعال به معنای طلب احداث یا انجام کاری است. ابن‌منظور در لسان العرب ذیل ماده صنع می‌گوید

و استصنع الشی: دعا الی صنعه (ج 7، ص 420)

در اصطلاح، معانی گوناگونی برای آن ذکر شده است. برخی استصناع را توافق با صاحبان صنایع برای ساختن شی‌ء معیّن دانسته (هاشمی شاهرودی، 1378: ص3) و برخی به جای کلمه استصناع از عقد استصناع سخن به میان آورده و گفته‌اند

مراد از عقد استصناع یا قرارداد سفارش ساخت این است که کسی به نزد صنعتگر بیاید و از او بخواهد که تعدادی از کالاهایی را که می‌سازد، به ملکیت او در آورد. در عین حال، قراردادی میان این‌دو به امضا می‌رسد که صاحب صنعت تعداد مورد توافق را برای وی بسازد و قیمت آن‌ را دریافت دارد (مومن، 1376: ص 201)

 زرقا نیز در تعریف استصناع گفته است

استصناع خرید چیزی است به قیمت معین که طبق ویژگی‌های مورد توافق در زمان آینده ساخته یا احداث می‌شود، به بیان دیگر، موضوعی که عقد استصناع درباره آن منعقد می‌شود. غالباً در زمان عقد موجود نیست؛ ولی توسط سازنده یا پیمانکار در آینده ساخته می‌شود (زرقا، 1380: ص 121)

گرچه در تعاریف پیشین برخی کلمات وجود دارد که قلمرو استصناع را محدود می‌کند، به‌نظر می‌رسد برخی قیدها، قیدهای مصادیق است و ماهیت استصناع فراتر از آن قرار دارد. در تعریف اوّل، توافق با «صاحبان صنایع» ذکر شده است؛ ولی در ماهیت استصناع مطمئناً این قید نیست. این قرارداد می‌تواند با صاحبان صنایع یا واسطه‌هایی که با صاحبان صنایع در ارتباطند منعقد شود. همچنین می‌توان گفت مقصود از شی‌ء فقط کالا نیست و خدمت هم می‌تواند مورد عقد استصناع قرار گیرد. با این نگاه می‌توان پروژه تحقیقاتی و مطالعاتی که کار خدماتی و تولید کالا به معنای اقتصادی آن است نیز در قالب این عقد قابل توافق باشد. همچنین می‌توان عقد استصناع را از حالت قرارداد بین دو طرف حقیقی درآورد و طرفین قرارداد را اعم از افراد حقیقی و حقوقی قلمداد کرد. با توجه به ملاحظات پیشین، استصناع را به‌صورت ذیل می‌توان تعریف کرد

استصناع یا قرارداد سفارش ساخت، قراردادی بین دو شخص حقیقی یا حقوقی مبنی بر تولید کالایی خاص یا احداث طرح ویژه است که در آینده ساخته و قیمت آن نیز در زمان یا زمان‌های توافق شده به‌صورت نقد یا اقساط پرداخت شود

با توجه به این تعریف، دامنه عقد استصناع بسیار گسترده خواهد بود و شامل سفارش ساخت کالاهای بی‌شمار نظیر فرش، خانه، خودرو، کشتی، هواپیما و طرح‌ها و سفارش احداث شرکت‌های کوچک و بزرگ و حتی احداث شهرک‌ها و مجموعه‌های بزرگ صنعتی و طراحی یک پروژه یا اصلاح ساختار یک تشکیلات و ; می‌شود

عقد استصناع عقد مستحدث و جدیدی نیست؛ بلکه از گذشته‌های دور این عقد مطرح بود و فقیهان بزرگوار بعضی از احکام فقهی آن‌ را نیز مطرح کرده‌اند. شیخ طوسی در الخلاف (طوسی، 1411ق: ج 3، ص 215) و المبسوط ( همان، بی‌تا: ج2، ص194) و شافعی در الام (شافعی، 1388ق: ج 3، ص 116) و سرخسی در المبسوط (سرخسی، 1406ق: ج 12، ص 139) عقد استصناع را مطرح و درباره جواز یا عدم جواز آن مباحثی را آورده‌اند؛ گرچه موضوعات مورد استصناع در گذشته محدود و فقط شامل سفارش ساخت اشیایی نظیر چکمه، کفش، ظروف چوبی و رویی و آهنی و; بوده است

ماهیت عقد استصناع

آیا این عقد در چارچوب حقوقی عقدهای متعارف نظیر بیع، اجاره، جعاله، سلم و; قرار می‌گیرد یا این‌که عقد مستقلی است؟ اگر در چارچوب عقدهای متعارف بگنجد، طبیعی است که احکام همان عقود بر این عقد نیز بار می‌شود و اگر عقد مستقلی شمرده شود. چارچوب‌هایی که عقلا برای آن عقد در نظر می‌گیرند و بدان عمل می‌کنند، مادامی که با حکمی از احکام اسلام مخالفتی نداشته باشند، به‌طور کامل مورد پذیرش است

در این زمینه کلام آیت‌الله مؤمن را به اختصار از مقاله او نقل می‌کنیم

عقد استصناع آن‌گونه که در دنیای واقعی تحقق می‌یابد به سه صورت ذیل است

أ. گاهی پس از گفت‌و‌گوهای لازم میان طرفین قراردادی امضا می‌شود که مطابق آن، سازنده مقداری از مصنوعات خود را به ازای قیمت مشخص به ملکیت سفارش‌دهنده در می‌آورد و سفارش‌دهنده هم این ملکیت را می‌پذیرد. در این‌صورت، تملیک و تملک قطعی و بدون حالت انتظار صورت می‌گیرد

در این مورد، تفاوتی بین این قرارداد و بیع ملاحظه نمی‌شود، جز این‌که آن کالای مورد معامله، ساخته نشده و خریدار شرط کرده است که فروشنده آن ‌را بسازد و تحویل دهد و انضمام این شرط باعث خارج‌شدن قرارداد از حقیقت آن یعنی بیع نمی‌شود؛ زیرا حقیقت بیع گسترده است و نمی‌توان خالی‌بودن از این شروط را در آن شرط دانست؛ پس مفهوم بیع بر آن منطبق می‌شود و باید تمام شرایط درستی بیع را دارا باشد. خواه شرایط خود عقد باشد و خواه شرایط عوضین و یا شرایط فروشنده و خریدار؛ بنابراین، اگر کالای مورد سفارش، موضوعی جزئی باشد، نظیر سفارش ساخت کشتی مشخصی که مقداری از آن ساخته شده است، این سفارش در حقیقت فروختن کالای موجود است مشروط بر این‌که مقدار باقی بدان ضمیمه شود. این نوع معامله بیع است؛ البته به شرط این‌که خصوصیات مشخص باشد. نظیر این‌که سفارش‌دهنده شرط کند که سازنده باید ساخت آن کشتی را با خصوصیات معّین به اتمام برساند؛ اما اگر کالای مورد سفارش امری کلّی باشد، مصداق بیع سلم خواهد بود که طبق نظر مشهور فقیهان، تمام شرایط بیع سلم از جمله دریافت قیمت پیش از متفرق‌شدن فروشنده و خریدار از مجلس عقد در این قرارداد نیز باید موجود باشد؛ اما اگر تمام قیمت در مجلس و پیش از متفرق‌شدن طرفین پرداخت نشود گرچه عنوان سلم بر آن صدق نمی‌کند، باعث باطل‌شدن این قسم از عقد نمی‌شود؛ زیرا با صدق عنوان بیع بر این معامله و اطلاق آیه «احل الله البیع» بر آن، حکم صحت عقد بار می‌شود

وی با تأکید بر صحت این قسم به ایرادهای محتمل پاسخ می‌‌دهد

1 ممکن است اشکال شود در صورتی که کالای فروخته شده کلّی در ذمه فروشنده باشد و تمام یا مقداری از قیمت آن کلّی نیز بر ذمه خریدار باشد، این معامله دین به دین خواهد بود که در روایت از آن نهی شده است. قال رسول الله لایباع الدین بالدین (کلینی، 1362: ج 5، ص 100)

در پاسخ به این اشکال باید بیان داشت که ظاهر روایت شامل موردی می‌شود که عوضین قبل از بیع، به‌صورت دین در ذمه طرفین باشد و آنان در یک بیع، دین‌های مذکور را با هم معاوضه کنند؛ اما در مورد عقد استصناع فرض بر این است که هیچ کدام از خریدار و فروشنده پیش از عقد و با قطع نظر از آن به دیگری بدهکار نیست؛ بلکه پس از خرید و فروش هر کدام به دیگری بدهکار می‌شود؛ پس، از مصادیق بیع دین به دین به شمار نمی‌رود

2 ممکن است اشکال شود در صورت عدم شرطیت پرداخت قیمت در مجلس عقد این نوع استصناع از قبیل بیع کالی به کالی می‌شود که از دعائم الاسلام از رسول الله نقل شده که «انه نهی عن بیع‌الکالی بالکالی و هو بیع‌الدین بالدین» (نوری، 1408ق: ج 13، ص 405، ح 1). در پاسخ به این اشکال باید بیان داشت: اولاً این خبر گرچه مشهور است، از طریق امامیه به‌صورت معتبر نقل نشده است و ثانیاً در برخی تفاسیر بیع کالی به کالی به بیع دین به دین تفسیر شده که در بند پیشین توضیح داده شد

نکته قابل توجه این است در صورتی که تمام قیمت یا برخی از آن در مجلس عقد پرداخت نشود، از عنوان سلم خارج می‌شود و از جهت عقد سلم نمی‌توان حکم صحت را بر آن جاری کرد؛ اما آیا حقیقت بیع منحصر به سلم است؟ بیع نقد و نسیه بیع هستند؛ اما عنوان سلم بر آن‌ها صادق نیست در عین حال، عموم «اوفوا بالعقود» و اطلاق «احل الله البیع» شامل آن‌دو می‌شود

ب. میان سفارش‌دهنده و سازنده، عقد و قرارداد قطعی بسته می‌شود مبنی بر این‌که سازنده، کالا را بسازد و پس از ساختن، آن را به سفارش‌دهنده بفروشد. این قسم بیع شمرده نمی‌شود؛ زیرا در این قرارداد تصریح شده که خرید و فروش پس از ساخت انجام شود؛ اما این قسم مصداق قطعی عقد است و عموم کلام خداوند «اوفوا بالعقود» شاملش می‌شود و دلیلی بر تخصیص آن نیز وجود ندارد. بر این اساس، بر هر یک از طرفین قرارداد واجب است به آنچه در قرارداد آمده و بدان ملتزم شده‌اند وفا کنند

ج. در این‌صورت صرفاً مواعده‌ای میان طرفین صورت می‌گیرد و هیچ کدام از این‌دو به چیزی التزام نداده است. بدون شک قرارداد بسته شده میان آن‌ها توأم با اطمینان نیست و هر کدام از طرفین آشکارا بیان کرده که ملزم نیست طبق این قرارداد عمل کند و دلیل شرعی هم بر الزام وجود ندارد؛ پس بر این قسم، عنوان بیع صادق نیست و به‌طور طبیعی مشمول اطلاق آیه شریفه «احل الله البیع» و «اوفوا بالعقود» نخواهد بود. اگر طرف نخواست، نمی‌سازد؛ چنان‌که خریدار نیز پس از آن‌که کالای مورد توافق بر او عرضه شد، اختیار دارد اگر خواست آن‌ ‌را می‌خرد و اگر نخواست نمی‌خرد (مؤمن، 1376: ص 207 – 239)

کلام آیت‌الله مومن در دو مورد ذیل قابل مناقشه است

أ. سخن وی در انتهای بند الف مبنی بر این‌که «اگر تمام قیمت در مجلس عقد و پیش از متفرق‌شدن طرفین پرداخت نشود گرچه عنوان سلم بر آن صدق نمی‌کند اما باعث باطل‌شدن آن نیز نمی‌شود زیرا با صدق عنوان بیع بر آن مشمول «احل الله البیع» خواهد شد»، قابل تأمل است؛ زیرا اگر موضوع این بیع امری کلّی باشد و کالا در آینده تحویل داده شود، یا ثمن در مجلس عقد داده می‌شود که در این‌صورت بیع سلم صدق می‌کند و یا ثمن داده نمی‌شود. در این‌صورت بیع کالی به کالی می‌شود که طبق نظر مشهور فقیهان باطل است (گرچه آیت‌الله مومن می‌کوشد دلیل بطلان بیع کالی به کالی را مخدوش کند)؛ پس چگونه می‌توان گفت گر چه سلم بر آن صدق نکند، باز عقد صحیح خواهد بود و اطلاق «احل الله البیع» بر آن بلامانع است

ب. در انتهای بند ب نیز این‌که فرمود: «اگر تمام قیمت در مجلس عقد پرداخت نشود از عنوان سلم بودن خارج می‌شود ولی حقیقت بیع منحصر به سلم نیست»، مورد مناقشه است؛ زیرا این مورد از موارد خروج از عنوان سلم به شمار نمی‌رود؛ بلکه از موارد سلم است؛ ولی به‌علت دارا نبودن شرایط صحت، عقد سلم باطل تلقی شده و احکام وضعی سلم بر آن بار نخواهد شد و قیاس این مورد به بیع نقد و نسیه نیز مع الفارق است

آیت‌الله هاشمی شاهرودی نیز در مقاله‌ای تحت عنوان استصناع (سفارش ساخت کالا) ضمن بیان آرای فقیهان شیعه در باب استصناع به توجیهات پنجگانه برای صحت استصناع پرداخته، سپس به نقد و بررسی آن‌ها همت می‌گمارد؛ اما در عین حال در توجیه دوم در قالب بیع شخصی و بیع معدوم استصناع را این‌گونه توجیه می‌کند

; البته می‌توان استصناع را نه براساس بیع سلم و بیع کلّی، بلکه براساس بیع شخصی حتی براساس بیع معدوم ـ چنان‌که از اکثر حنفی‌ها نقل شده است ـ تحلیل کرد. بدین صورت که مبیع، کلّی در ذمه سازنده نیست؛ بلکه مبیع شخصی است؛ یعنی مشتری کالایی را که سازنده می‌سازد و کالایی واقعی است، و به‌صورت مواد اولیه یا به صورت کلّی در معیّن دارد می‌خرد بدین معنا که هرگاه به تعداد بیشتری ساخته شده باشد، کالای مورد سفارش نیز در میان آن‌ها به‌صورت کلّی در معیّن وجود خارجی خواهد داشت. چون مشتری کالا را می‌شناسد و با توجه به التزام سازنده به ساختن آن، به تحقق آن اطمینان دارد، معامله او باطل نیست. وجه بطلان معامله، امری عقلی نیست؛ بلکه چیزی است مانند لزوم غرر که با شناخت کالا و اطمینان از ساخت آن بر طرف می‌شود

در این‌صورت، استصناع از صورت بیع سلف خارج می‌شود؛ چرا که سلف به موردی اختصاص دارد که بیع، کلّی در ذمه باشد. همچنین روایات بطلان بیع معدوم نیز شامل استصناع نمی‌شود؛ زیرا این روایات به مواردی منصرف است که مبیع در خارج شناخته شده نبوده و اطمینانی به تحقق آن در ظرف زمانی خودش نباشد که باعث رفع غرر و خطر شود

نویسنده در ادامه به جایزبودن عقد استصناع اشاره کرده، می‌نویسد

این تحلیل اگر درست باشد، براساس آن، الزام سازنده به ساخت کالا وجهی ندارد، مگر این‌که شرط ضمنی در این مورد وجود داشته باشد (هاشمی شاهرودی، 1378: ص 16 و 17)

نویسنده، همان‌گونه که اشاره شد، وجوه پنجگانه را برای توجیه استصناع مطرح کرده؛ اما به طریقی بر توجیهات خدشه وارد ساخته است و توجیهی که براساس آن صحت استصناع را می‌پذیرد نیز آن را از عقد مستقل خارج کرده و در قالب عقد بیع قرار می‌دهد

  مقاله اقتصاد سیاسی قدرت نمادین بوردیو فایل ورد (word) دارای 53 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اقتصاد سیاسی قدرت نمادین بوردیو فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله اقتصاد سیاسی قدرت نمادین بوردیو فایل ورد (word)

اقتصاد سیاسی قدرت نمادین بوردیو  
فراگذشتن از آرمان‌گرایی و مادی‌گرایی  
مارکس  
وبر  
منافع نمادین  
سرمایه فرهنگی  
قدرت نمادین  
درآمدی بر مفهوم سیاست  
تحلیلی بر دین سیاسی  
نظر من در باره دین سیاسی  
تفاوت مدرنیته -مدرنیسم – مدرنیزاسیون در چیست؟  
تجددگرایی (مدرنیسم):  
1 تجددگرایی در یک رویکرد، رویارویی با سنت گرایی به شمار آمده و بدان  
پست مدرنیسم (پس از مدرنیته):  
انتقاد از پست مدرنیسم  
منابع :  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله اقتصاد سیاسی قدرت نمادین بوردیو فایل ورد (word)

 1) رهبری در عصر فرانوگرایی ،عبدالصمد خدامی ،تدبیر – شماره 178 –

 2) ارتباط سازمانی (رویکردها و فرایندها) ،کاترین میلر، ترجمه آذر قبادی، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی تهران 1377

3)  تئوریهای سازمان و مدیریت-ازنوگرایی تا پسانوگرائی. حسین رحمان سرشت. جلد اول. انتشارات فن و هنر، تهران 1377

4)  مبانی مدیریت،استفن رابینز- دیودای دی سنزو، ترجمه سیدمحمد اعرابی- محمدعلی حمید رفیعی- بهروز اسراری ارشاد،انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ دوم، تهران 1382

 5) مدیریت عمومی، سیدمهدی الوانی، نشر نی

 6) عبدالصمد خدامی: کارشناس ارشد مدیریت دولتی از دانشگاه تهران

اقتصاد سیاسی قدرت نمادین بوردیو

 بوردیو جامعه‌شناسی قدرت نمادین را مطرح می‌کند، و در آن به موضوع مهم رابطه بین فرهنگ، قشربندی (اجتماعی) و قدرت می‌پردازد. او معتقد است که مبارزه برای شناسایی ‌اجتماعی، بعدی اساسی از کل حیات اجتماعی است. در این مبارزه، منابع، فرایند‌ها و نهاد‌های فرهنگی، افراد و گروه‌ها را در سلسله مراتب رقابتی و دائمی سلطه نگه می‌دارند. او این ادعای جسورانه را مطرح می‌کند که همه رسوم و نماد‌های فرهنگی از سلایق هنری، سبک لباس و عادات غذاخوردن گرفته تا دین، علم و فلسفه ـــ در واقع تا خود زبان ـــ دربرگیرنده منافع هستند و کارکرد آنها افزایش تمایزات اجتماعی است. بوردیو به این‌که چگونه این مبارزات اجتماعی از طریق طبقه‌بندی نمادین تجزیه می‌شوند، چگونه رسوم فرهنگی افراد و گروه‌ها را در مراتب سلسله مقامی و طبقاتی رقابتی قرار می‌دهند، چگونه میدان‌های نسبتاً مستقل تضاد، افراد و گروه‌ها را در مبارزه بر سر منابع ارزشمند به هم متصل می‌کند، چگونه بازیگران مبارزه می‌کنند و به دنبال راهبرد‌هایی برای دستیابی به منافع خود در درون این میدان‌ها هستند و چگونه در چنین کنشی، بازیگران ناآگاهانه نظام قشربندی اجتماعی را بازتولید می‌کنند، بر این اساس فرهنگ عاری از محتوای سیاسی نیست بلکه نمودی از آن است

 بوردیو در رویکرد خود به فرهنگ، اقتصاد سیاسی رسوم نمادین را مطرح می‌کند که شامل نظریه منافع نمادین، نظریه سرمایه فرهنگی و نظریه قدرت نمادین است. این نظریه‌ها، مباحث نظری منظم و معین نیستند بلکه موضوعاتی توجیهی هستند که با یکدیگر تداخل می‌کنند و در هم ادغام می‌شوند. این موضوعات متأثر از مکاتب متنوعی از جمله مارکسیسم، ساختارگرایی، پدیدارشناسی هستند. اما هم‌چنان که بروبیکر1 (1985) خاطرنشان می‌سازد بوردیو در آثار خود بیش از همه تحت ‌تأثیر ماکس وبر از مکتب جامعه‌شناختی کلاسیک است. بررسی تمام پیچیدگی این نظریه‌ها یا پوشش دادن به گستره کامل نوآوری‌های مفهومی بوردیو در این مقاله کوتاه امکان‌پذیر نیست.(2) با وجود این، می‌توان نشان داد که چگونه بوردیو از مارکس و جامعه‌شناسی دین وبر برای ایجاد و بسط جامعه‌شناسی رسوم فرهنگی کمک می‌گیرد

فراگذشتن از آرمان‌گرایی و مادی‌گرایی

 در کانون طرح فکری بوردیو به مدتی بیش از سی سال، این مسئله اساسی اندیشه اجتماعی غرب از زمان مارکس قرار دارد، یعنی بحث بین آرمان‌گرایی فرهنگی و مادی‌گرایی تاریخی، جامعه‌شناسی بوردیو، با ارائه روایتی مادی‌گرایانه ولی نه تقلیل‌گرایانه از حیات فرهنگی، نشان‌دهنده تلاشی جسورانه برای یافتن راهی از میان دو قطب مخالف و قدیمی یعنی ماتریالیسم – ایده‌آلیسم است. اندیشه او ابتدا از مارکس ولی سپس اساساً از وبر تأثیر می‌پذیرد.(3)

مارکس

 بوردیو هم‌چون مارکس بر اولویت مبارزه و نابرابری اجتماعی مبتنی بر طبقه در جوامع مدرن تأکید می‌کند، ولی به شدت منتقد روایت‌های تقلیل‌گرایانه اجتماعی از حیات فرهنگی و مذهبی است. بوردیو یک ماتریالیست است به این معنا که او ریشه آگاهی بشری را در حیات اجتماعی واقعی می‌جوید. او هم‌چنین نگران اشکال آگاهی کاذب یا به بیان او “شناسایی نادرست” روابط مبتنی بر قدرت است. او این ایده مارکسی را می‌پذیرد که نظام‌های نمادین، کارکرد‌های اجتماعی سلطه و بازتولید نابرابری طبقاتی را انجام می‌دهد. اما او از این دیدگاه از ایدئولوژی که عمدتاً به کارکرد‌های اجتماعی رسوم و کالا‌های نمادین می‌پردازد بدون این‌که نشان دهد چگونه آنها، خصوصیات ضروری قانون رسوم اجتماعی‌اند، انتقاد می‌کند

 در حالی که بوردیو این ادعای مارکسیستی را می‌پذیرد که مذهب، ایدئولوژی است اما به تفکیک بعد نمادین حیات اجتماعی به‌عنوان جزیی مجزا و مشتق از اجزای مادی بنیادی‌تر حیات اجتماعی مخالف است. به‌طور خلاصه، او تمایز مفهومی زیرساخت / روساخت مارکسیستی را که ریشه در دوگانگی آرمان‌گرایی / مادی‌گرایی قدیمی دارد نمی‌پذیرد و معتقد است که باید فراتر از این دوگانگی رفت. در این‌جاست که بوردیو از مارکسیسم ساختارگرایی لوئی آلتوسر (1970)، که یکی از منابع فکری مهم بوردیو در دهه‌های 1970 و 1960 بود، جدا می‌شود. بوردیو با نظریه، مادی‌گرایانه اولیه آلتوسر و تأکید او بر استقلال نسبی دین و فرهنگ از اقتصاد و سیاست موافق است. با این حال، موضع بوردیو اساساً آلتوسری نیست. بوردیو (1984a: 467)، با الهام گرفتن از رساله نخست مارکس درباره فوئر باخ، که تأکید بر وحدت اساسی کل حیات اجتماعی به‌عنوان فعالیتی عملی دارد، این ایده را که موجودیت اجتماعی را می‌توان تقسیم و به‌صورت سلسله مراتبی به عرصه‌های متمایزی چون عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سازماندهی کرد، نمی‌پذیرد. بوردیو، به جای بررسی اشکال متنوع بیان زیرساخت و روساخت آلتوسری‌ها، استدلال می‌کند که این دو قلمرو اولاً نباید از هم جدا باشند. بوردیو می‌کوشد یک علم عمومی از رسوم را به رشته تحریر درآورد که ابعاد نمادین و مادی را به هم بپیوندد و بدین‌سان بر وحدت بنیادی حیات اجتماعی تأکید می‌کند. معهذا دغدغه اصلی بوردیو با مسئله روابط بین ابعاد مادی و نمادین حیات اجتماعی و بین ساختار و عامل، تا حدودی ناشی از برخورد‌های اولیه او با این سنت مارکسیستی خاص است

وبر

 بوردیو به‌خاطر استفاده از ابزار‌های مفهومی برای بسط نظریه‌ای درباره رسوم و کالا‌های نمادین که فراتر از تقلیل‌گرایی و آرمان‌گرایی طبقاتی رود از مارکس به ماکس وبر روی می‌آورد. بوردیو خاطر‌نشان می‌کند که این ماکس وبر است “که برخلاف آن‌چه که عموماً تصور می‌شود مخالف مارکس است. با نظریه‌ای معنوی از تاریخ، در واقع شیوه مادی‌گرایانه اندیشه را به میدان‌هایی می‌برد که مادی‌گرایی مارکسیستی عملاً آن میدان‌ها را به معنویت تسلیم می‌کند” (1990 b: 17). بوردیو به وبر به‌عنوان کسی می‌نگردکه “اقتصاد سیاسی دین” را مطرح می‌کند که “توانایی کامل تحلیل مادی‌گرایانه از دین را آشکار می‌کند بدون آن‌که خصوصیات نمادین واقعی این پدیده را از بین ببرد” (1990 a: 36). یکی از اهداف اصلی جامعه‌شناسی بوردیو بسط دادن مدل وبر برای اقتصاد سیاسی دین به کل حیات اجتماعی و فرهنگی است. در واقع، بوردیو جامعه‌شناسی فرهنگ خود را دارای ویژگی جامعه‌شناسی وبر می‌داند که از “مدل اقتصادی برای تعمیم دادن نقد ماتریالیستی به قلمرو دین” استفاده کرد (1990 a: 107). این ماده‌گرایی باید ماده‌گرایی “عام” یا “رادیکال” باشد، ولی باید ماتریالیستی باشد که از تقلیل‌گرایی طبقاتی که به اعتقاد بوردیو (1990 b:17; 1993:217) مشخصه مارکسیسم است، اجتناب ورزد. بوردیو بر این باور است که در این ماده‌گرایی عام، راهی برای فراگذشتن از دوگانگی ماده‌گرایی / آرمان‌گرایی قدیمی در علوم اجتماعی یافته است

منافع نمادین

 اثر بوردیو شرح و بسط مهمی از مفهوم ماکس درباره وبر منافع و کالاهای آرمانی است (Gerth and Mills 1970: 280) ایده “نفع مذهبی” از تأکید وبر بر ویژگی “این جهانی” رفتار ناشی از باور مذهبی گرفته شده است. وبر می‌نویسد که “ابتدایی ترین اشکال رفتار متأثر از عوامل جادویی یا مذهبی به این جهان گرایش دارند” (1978:399). او در ادامه تأکید می‌کند که “اندیشه یا رفتار جادویی یا مذهبی نباید از دامنه رفتار هدف‌مند روزمره جدا باشد مخصوصاً با توجه به این‌که اهداف کنش‌های جادویی یا مذهبی عمدتاً اقتصادی است” (Weber 1978:400). بوردیو استدلال می‌کند که با تأکید بر “ویژگی این جهانی” رفتار ناشی از عوامل مذهبی، وبر “طریقی را برای ربط دادن مضامین گفتمان اسطوره‌ای (و حتی نحو آن) به منافع مذهبی کسانی که آن را تولید، ترویج و دریافت می‌کنند، عرضه می‌کند (1990 b:4). بنابراین وبر وسیله‌ای برای اتصال رسوم و باور‌های مذهبی به منافع کسانی که آن را تولید و اداره می‌کنند در اختیار می‌گذارد

 اما بوردیو (1978 c: 122) مفهوم وبر از “منافع مذهبی” را “توضیح صرفاً ضعیفی” تلقی می‌کند چون این مفهوم دامنه منافع را به حدودی که “شرایط وجودی عاملان آن را تعیین می‌کند” محدود می‌سازد. در مقابل، بوردیو تأکید می‌کند که شکل و شرایط بیان منافع مذهبی – و به طور کلی‌تر منافع نمادین – را عرضه مذهب و کنش متخصصان دینی تعیین می‌کنند. معهذا، اندیشه وبر به فرد اجازه می‌دهد که نظامی از رسوم و باور‌های مذهبی به عنوان; بیان تغییر شکل یافته‌ای از راهبرد‌های دسته های متفاوتی از متخصصان بسازد که بر سر انحصار اداره کالای رستگاری و اداره طبقات مختلف علاقه‌مند به خدمات آنها، رقابت می‌کنند ( bourdieu 1991 a:4)

 بوردیو، با این استدلال که تمامی رسوم اساساً داری “منافعی” به صورت مادی یا نمادین هستند، ایده منافع را بسط می‌دهد تا کالا‌های غیرمادی را شامل شود. او منطق محاسبه اقتصادی را بدون تفاوت قائل شدن میان همه کالا‌های مادی و نمادینی که خود را کمیاب و سزاوار طلب‌شدن در یک شکل‌بندی اجتماعی خاص ارائه می کنند، تعمیم می‌دهد (1977:178). بوردیو می‌خواهد یک نظریه عمومی اقتصاد رسوم بنا کند تا “همه رسومی” را که هدفشان حداکثرسازی سود نمادین یا مادی است تحلیل کند (1990 b:209) برنامه پژوهشی پیشنهادی او آن‌چه را که به‌طور سنتی اشکال اقتصادی (مادی یا دارای منافع) و غیراقتصادی (نمادین و بدون منافع) کنش و اهداف می‌دانند یکی می‌کند. بنابراین نفع نمادین و نفع مادی هم‌چون دو شکل عینی برابر از تفع تلقی می‌شوند. بازیگران منافع نمادین را به انداره منافع مادی دنبال و در شرایط خاص یکی را با دیگری مبادله می‌کنند

 این که وبر نظریه منافع را از منافع مادی به کالای آرمانی تسری نمی‌دهد، ولی تمایزات تحلیلی را برای انواع مختلف رفتار حفظ می‌کند وبر (339 ، 25-24 :1978) از نظر تحلیلی انواع کنش‌ها را به این صورت از همدیگر تمایز می‌سازد: “عقلانی ابزاری”، “ارزشی – عقلانی”، “عاطفی” و “سنتی”. وبر هر کنش ابزاری را کنش اقتصادی نمی‌داند. برای این که یک کنش، کنشی اقتصادی تلقی شود باید نیازی را که متکی بر منابع نسبتاً کمیاب و تعداد محدودی از کنش‌ها‌ست برآورده کند. در اثر بوردیو چنین تمایزاتی همگی ناپدید می‌شوند. به علاوه این ایده که کنش نفع محور است در دیدگاه بوردیو پیش فرض اساسی است و نه فرضیه‌ای برای آزمودن. این که آیا برخی رسوم ممکن است بیش از رسوم دیگر نفع طلب باشند یا نه، در مد نظر بوردیو نیست

 بوردیو، به‌رغم زبان اقتصادی، ماتریالیسم تعمیم یافته خود را کاملاً متمایز از اقتصاد‌گرایی می‌داند چرا که دیدگاه او فایده‌گرایی مادی را فقط به‌عنوان یکی از اشکال کلی تر تعقیب منافع می‌نگرد. بنابراین، او ادعای تألیف علم عمومی اقتصاد رسوم را دارد که “علم رسوم اقتصادی فقط یک مورد خاص” از آن برنامه کلی تر است. (Bourdieu 1977: 183). او کاملاً بین نظریه اقتصاد رسوم خویش و نظریه بازیگر عقلانی تمایز قایل می‌شود. از دیدگاه بوردیو نفع محور بودن رسوم به معنای محسابه‌ای صوری یا آگاهانه از سود و زیان نیست. بلکه، رسوم غالباً در سطحی تلویحی، گرایشی و پیشا تفکری رخ می‌دهد که منعکس‌کننده انباشت گذشته از طریق جامعه‌پذیری اولیه فایده‌ها و ضرر‌های مرتبط با پیشینه طبقاتی اجتماعی است. او به شدت دیدگاه خود از کنش به‌عنوان دیدگاهی گرایشی را با دو دیدگاه رقیب که کنش را ناشی از محاسبات عقلانی یا جبریت ساختاری می‌دانند مقایسه می‌کند.(4)

سرمایه فرهنگی

 تعمیم ایده نفع مذهبی وبر به بوردیو این اجازه را می‌هد که مفاهیمی چون “سرمایه مذهبی” و “سرمایه فرهنگی” را به‌عنوان اشکال غیرقابل تقلیل قدرت، ولی قابل مبادله با سرمایه اقتصادی، ایجاد کند. بوردیو (375 :1989) هنگامی که، منابع با تبدیل شدن به اهداف مبارزه به عنوان منابع ارزشمند، به مثابه “رابطه اجتماعی قدرت” عمل می‌کنند، آنها را سرمایه تصور می‌کند. مفهوم “سرمایه مذهبی” بوردیو (1991 a: 9) به ایده وبر در مورد صلاحیت مذهبی نزدیک است. این مفهوم بیانگر “کار نمادین انباشته” و با “تشکیل میدان مذهبی” مرتبط است که در آن یک گروه از متخصصان مذهبی قادر به انحصاری کردن و اداره خدمات و کالا‌های مذهبی‌اند. سرمایه مذهبی یک منبع قدرت است چون اشاره بر شکلی از “سلب مالکیت عینی” از طریق به وجود آوردن مردم “عوام” دارد، آن مردمی که براساس تعریف فاقد آن منبع ارزشمندی هستند که توسط متخصصان کنترل می‌شود، ولی به آن نیاز دارند. مفهوم سرمایه فرهنگی بوردیو منابع متنوعی نظیر تسهیل کلامی، آگاهی فرهنگی عمومی، اولویت‌های زیبایی‌شناختی، معرفت علمی و، اعتبار تحصیلاتی را دربر می‌گیرد. او معتقد است که فرهنگ (در گسترده‌ترین معنای این واژه) می‌تواند به یک منبع قدرت تبدیل شود

 بنابراین، بوردیو با تعمیم منطق نفع شخصی به میدان غیرمادی که در آنجا او وجهه، افتخار، دانش و صلاحیت‌های علمی را به عنوان شکل‌هایی از سرمایه برمی‌شمارد، از خصوصیت غیرقابل تقلیل نمود‌های فرهنگی به شکل‌هایی از قدرت دفاع می‌کند. براساس دیدگاه بوردیو، بازیگران راهبرد‌های سرمایه گذاری در کالا‌های فرهنگی را عیناً همانند سرمایه‌گذاری در کالا‌های اقتصادی دنبال می‌کنند. افراد، خانواده‌ها و گروه‌ها می توانند اقلام فرهنگی و اقتصادی جمع کنند. افزون بر این، امتیاز و وجهه می‌تواند به‌صورت سرمایه بین نسل‌ها از طریق اشکال سرمایه فرهنگی منتقل شود. خانواده‌هایی که در آموزش عالی فرزندان خود سرمایه گذاری می‌کنند یک شکل فرهنگی از سرمایه گذاری را تعقیب می‌کنند تا شرایط مادی نسل‌های آینده خود را حفظ کنند یا افزایش دهند. به این ترتیب بوردیو مطرح کردن منابع غیر مادی ارزشمند را به عنوان شکل‌هایی از سرمایه به‌طوری که بتوان آنها را در ازای کسب سود انباشت، مبادله و سرمایه گذاری کرد، مفید می‌داند. بوردیو استدلال می کند که وظیفه مهم جامعه‌شناسی بررسی تولید، جریان و مصرف اشکال متنوع سرمایه افتصادی و فرهنگی است. تحت چه شرایط و به چه نرخی این اشکال متمایز سرمایه متقابلاً به اشکال قابل تبدیل قدرت مبدل می‌شوند؟

 باید بین مفهوم سرمایه فرهنگی بوردیو و مفهوم سرمایه انسانی گری بیکر (1976) تفاوت قایل شد. بوردیو، بر خلاف نظریه‌پردازان سرمایه انسانی، به تنوع مبتنی بر طبقه هم در معانی و هم در کاربرد‌های انواع مختلف سرمایه می پردازند. به علاوه، نظریه کنش انسانی بوردیو که از مفهوم هابیتوس2 او اخذ می‌شود با فرضیه‌های انسان‌شناختی در مورد دیدگاه بازیگر عقلانی موافق نیست. بازیگران بوردیو راهبرد‌هایی را دنبال می‌کنند اما نه به‌عنوان بازیگرانی که آگاهانه از ابزار‌های محدود برای دستیابی به اهداف مورد نظر حداکثر استفاده را می‌برند. گزینه‌های آنها، گزینه‌هایی گرایشی، عملی و ضمنی هستند که مواجهه بین سرمایه انباشته و گرایش‌های مشابه از جامعه‌پذیری پیشین و فرصت‌های حال و محدودیت‌های میدان‌ها عمل بازیگران را باز می نمایانند

 مفاهیم سرمایه و نفع نمادین بوردیو، هم‌چنین باید از دیدگاه “جعبه ابزاری” رسوم فرهنگی آن سوئید لر (1986) تمیزداده شود. هر چند شباهت هر دو نظریه بیش تر در تأکید بر عامل و ویژگی‌های عملی فرهنگ است تا بر هنجارها و ارزش‌ها، اما بوردیو کم‌تر از سوئید لر کنش فرد را داوطلبانه می‌داند و بر حضور گروه در کنش فرد تأکید می‌کند. به علاوه، بوردیو بیش‌تر از سوئید لر بر بعد قدرت منابع فرهنگی و ظرفیت آنها برای تشکیل سلسله مراتب اجتماعی تأکید دارد

قدرت نمادین